Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı halk arasında ince bağırsak alerjisi olarak da biliniyor. Çölyak hastalaları buğday, arpa, çavdar, yulaf ve benzeri tahılların içinde bulunan, bir protein grubu olan glutene karşı ömür boyu süren hassasiyet yaşıyorlar. Çölyak hastalarının bağışıklık sistemi glutene fazla reaksiyon gösteriyor. Glutenli yiyecekler bu kişilerde mide krampları, şişkinlik, kronik ishale neden olabiliyor. Çok hassas hastalarda yiyeceklerin emilimini etkileyebilen, bağırsak yüzeyi hasarı görülebiliyor ve bu da ciddi beslenme yetersizliğine neden oluyor. Çölyak hastalarının glutensiz (gluten-free) yiyecekler yemesi hastalığın kontrol altında tutulması için çok önemli. Glutensiz beslenme kişinin yiyecek tercihlerini hayat boyunca etkiliyor. FDA kurallarına göre yiyeceklerin glutensiz damgasına sahip olması için ürünün test edilmiş ve içinde toplam 0.002% veya daha az gluten olması gerekiyor. Glutensiz yiyecekler artık Türkiye'de daha yaygın biçimde bulunmaya başladı. Bu hastalığı kontrol altında tutmak için doktor kontrollerinizi ihmal etmemek ve glutensiz bir hayata merhaba demek gerekiyor.
Çölyak hastaları glutensiz kozmetikleri mi kullanmalı?
Gluten intoleransı olan kişilerin bir başka dikkat ettiği konuysa glutensiz kozmetikler. Bazı çölyak hastaları glutene karşı aşırı hassasiyetlerinden dolayı kullandıkları makyaj malzemelerinde çok az miktarda gluten olsa bile reaksiyon gösterebiliyorlar. Kozmetik veya kişisel bakım ürünlerinde bazı içerik maddeleri bitkisel kaynaklarından dolayı gluten içerebiliyorlar. Glutenden kaçınmak isteyen kişilerin ürün içeriklerini dikkatle okuması gerekiyor.
Çölyak hastaları kozmetik ürünlerde hangi içeriklere dikkat etmeli?
Ürünlerin içerik listesinde kullanılan maddeler İngilizce veya Latince isimleriyle listeleniyor. Gluten içerebilecek buğday (İngilizce wheat veya Latince triticum vulgare), arpa (İngilizce barley Latince hordeum vulgare), malt, yulaf (İngilizce Oat veya Latince avena sativa), çavdar (İngilizce rye veya Latince secale cereale) gibi içerik maddelerinden çölyak hastalarının veya glutene hassasiyeti bulunan kişilerin uzak durması gerekiyor.
Glutenli kozmetik ürünleriyle ilgili araştırmalar var mı?
Yapılan araştırmalara göre kozmetik ürünlerindeki gluten, deriden emilmiyor. Amerika’da bulunan Ulusal Çölyak Farkındalık Vakfı (National Foundation for Celiac Awareness) çok az miktarda gluten içeren ruj, dudak parlatıcısı, nemlendirici gibi yüze veya dudaklara sürülen kozmetik ürünlerini ağızdan alan bazı çölyaklı kişilerde gluten hassasiyetine bağlı semptomların görülebileceğini belirtiyor. Bir kadının ömrü boyunca iki kiloya yakın ruju dudaklarından yediğini düşünürsek, durum daha ilginç ve dikkate değer bir hal alıyor. Sonuç olarak, bu tür ürünler ağızdan alınımla çölyaklı kişileri etkileyebiliyor.
Mesela 2012’de yayınlanmış bilimsel çalışmada dört dudak ürünü ve gluten içeren iki losyon incelenmiş. Bu ürünlerin gluten düzeylerinin ölçülebilecek seviyeden daha az olduğu tespit edilmiş. Fakat bu noktada başka bir soru sormak gerekiyor. Az miktarda gluten içeren birçok ürünün aynı anda kullanılması, maruz kalınan gluten seviyesinin, ölçülebilir düzeyin üzerine çıkmasına ve kişiyi etkilemesine neden olabilir mi? Bu konuda henüz bir araştırma bulunmuyor, ancak gluten toleransı olmayan kişilerin ürün kullanırken dikkate almaları gereken önemli bir nokta olduğunu düşünüyorum.
Cilde uygulanan buğday veya yulaf yağları gluten içerebilir mi?
Aktarlarda bulunan ve kozmetik amaçlı kullanılan buğday veya yulaf özü yağlarına çölyaklı hastaların dikkat etmesi gerekiyor. Gluten içeren buğday gibi besinlerden elde edilen yağlar, arıtma ve yağ elde etme işlemine bağlı olarak gluten içerebilirler. Örneğin, yüksek arıtma işleminden geçirilen buğday tohumu yağı yiyecek allerjisi veya intoleransı olan kişiler için güvenli sayılır. Ancak soğuk pres veya mekanik ezme ile edilen yağlar yüksek arıtma işleminden geçmedikleri için gluten barındırabilirler. Bu tür yağlardan glutene toleransı olan kişilerin uzak durması gerekiyor. Yulaf glutensiz olsa bile yulaf özü yağı, buğday, çavdar gibi gluten içeren bitkilerden gelen gluteni içerebiliyor.
Çölyak hastaları kozmetik seçerken nelere dikkat etmeli?
Çölyak hastasıysanız, kozmetik ürünlerinizin içeriğini okuyun. Gerektiğinde doktorunuza danışın. Ürünün ambalajinda glutenle ilgili bilgi yoksa veya herhangi bir içerik maddeyle ilgili endişeleriniz varsa, üretici şirketten bilgi isteyin ve bilgilerin doğrultusunda ürünün size uygun olup olmadığına karar verin.
