Parabenler nerelerde kullanılır?
Parabenler ilaç ve yiyecek gibi ürünler dışında, kozmetikler (fondöten, pudra, far, maskara, makyaj temizleyiciler, ruj) ve kişisel bakım ürünlerinin (losyon ve kremler, diş macunu, şampuanlar, saç bakım malzemeleri, güneş yağları, cilt temizleyiciler, tonikler, deodoranlar) içinde var. Parabenler kozmetik ürünlerin içinde yüzde 0.05 ila 0.6 oranında bulunur. 1980'lerde yapılan bir çalışmada parabenlerin 13bin üzerinde kozmetik üründe bulunduğu tespit edilmiş. Hepimizin bildiği gibi 80'li yıllardan bu yana ürün çeşitliliği çok arttı. Bu da paraben içeren ürünlerin sayısı oldukça artırdı.
Peki ama bu kadar ürün arasından biz günlük hayatımızda bunlardan kaçı ile temas ediyoruz. Araştırmalar gösteriyor ki, bir yetişkin her gün yaklaşık 8 kozmetik ürününü kişisel temizliği ve bakımı için kullanıyor. Vücudumuzun yüzde 60'ını oluşturan, bu yüzden de en büyük organımız olarak tanımlanan cildimizin parabenlere ne kadar çok maruz kaldığını anlamamız için yeterli.
Parabenler cilt tarafından emilir mi?
Bir çok bilimsel çalışmada parabenlerin cilde nüfuz edebildiği ve emilebildiği, dolayısıyla bu kimyasalların insan cildinde, doku, kan ve idrarında tespit edilebildiği ispatlandı.
Kimler daha fazla parabene maruz kalıyor?
Parabenlerin ömrü aslında kısa fakat paraben içeren losyon, krem veya benzeri ürünler sık sık ve sürekli kullanıldığı için özellikle kadınlarda yüksek miktarda ve kalıcı oranda paraben tesbit edilmiş. Kadınlarda parabenlerin daha fazla miktarda tespit edilmesi, erkeklerin daha az kozmetik veya kişisel bakım ürünü kullanmasına bağlanabilir. Kozmetik ürünlerde bulunan parabenlerin deriyle etkileşimi bazı kişilerde alerjik kontakt dermatit ve irritasyona neden olabiliyor.
Parabenlerin endokrin bozucu yapısı erken ve yetişkin dönemde gelişimi etkiliyor mu?
Parabenler kimyasal yapısı nedeniyle kadınların üreme fonksiyonlarında önemli rölü olan östrojen hormonunu taklit edebilme yeteneğine sahip. Bu tür maddeler östrojenik veya endokrin bozucu kimyasallar olarak tanımlanıyor. Endokrin bozucu kimyasallara maruz kalan kişilerin hormon dengesi ve hatta bağışıklık sistemini istenmeyen şekilde etkileyebiliyor. Amerikan Çevresel Koruma Örgütü (EPA) tarafından 'parabenlerin östrojenik etkisi' açıklandı. Yapılan çalışmalarda gebelik sürecinde deney hayvanlarının bazı parabenlere maruz kalması insanlarda görülen otizme benzer, sosyal etkileşime ve iletişime zarar veren rahatsızlığa neden olduğu görülmüştü. Araştırmalara göre ergenlik döneminde denek hayvanlarının yüksek dozda paraben verilmesi, menstrüasyon döneminin kısaltmış ve üreme organlarını etkilemiş. Parabenlerin endokrin bozucu özelliğiyle erkek üreme fonksiyonlarını da etkileyebildiği gösterilmiş. Her ne kadar bu çalışmalar denek hayvanları üzerinde yapılmış olsa da insanlar üzerinde parabenlerin etkisi konusunda daha hassas olmamız gerektiğini düşündürüyor.
Parabenler kansere mi sebep olur?
Yeni bilimsel çalışmalarda meme kanser örneklerinde bazı parabenler yüksek oranda bulunmuş ve hastalarda paraben içeren kol altı kozmetiği kullanımının meme kanseriyle ilişkisi düşünülmüş. Kol altı kozmetiği kullanmayan hastaların kanser dokularında hala parabenlerin tespit edilmesi bu hastaların başka ürünlerden parabenlere maruz kaldığını düşündürüyor. Bazı araştırmacılar parabenlerin meme kanseri tetikleyici kimyasal olarak tanımlamakta, diğer araştırmacılar ise parabenlerin östrojenik etkisinin çok zayıf olmasından dolayı sorun açmayacağını öne sürmekteler. Bugüne kadar insanlar üzerinde yapılmış kısıtlı çalışmalar parabenlerin kanserle direkt ilişkisini açık şekilde gösteremiyor. Fakat eldeki bulgular bu kimyasallara temkinli yaklaşılmasını ve daha kapsamlı detaylı yeni araştırmaların yapılması gerektiğini işaret ediyor.
Parabenler bize geri dönebilir mi?
Cilt emiliminden sonra parabenler, paraben ve yan ürünleri idrar ile atılıyor. Fakat parabenler vücuttan hızla atılsa da, bu parçalanmayan maddeler göl, dere, kanalizasyon sularında, günlük ve tarımda kullanılan sulara karışıyor. Vücuttan attığımızı düşündüğümüz kimyasallar yine çevresel etkenlerle bize geri dönebiliyor ve bir döngü içinde bizi etkileyebiliyor.
Dünyada durum ne? Çocuklarda kullanımı ile ilgili yasaklar var mı?
Endokrin bozucu kimyasalların gelişim sürecindeki küçük çocukların organ gelişimi, üreme ve bağışıklık sistemi üzerindeki uzun dönemli etkileri henüz bilinmiyor. Bu bilginin ışığında 2009 yılında Danimarka Çevre Koruma Ajansı 3 yaş altı çocukların endokrin bozucu maddelerden etkilenmesi konusunda yaptığı detaylı çalışmayla losyon ve güneş koruyucu ürünlerin içinde bulunan propyl ve butylparabenler'in küçük çocukların gelişimini tehdit edebileceği sonucuna vardı. 15 Mart 2011 tarihinden itibaren Danimarka, özellikle propyl ve butylparaben'in bebek ve 3 yaş altı çocuklar için üretilen kozmetik ürünlerinde kullanılmasını yasakladı. Danimarka, Avrupa Komisyonu'nda benzer bir yasağı başlatmayı ve üye ülkelerin bu yasağı desteklemesini şiddetle tavsiye ediyor. Fransa’da parabenlerin kozmetik ürünlerde kullanımının yasaklanması ve ürünlerden çıkarılması için çalışmalar sürüyor.
Amerika ve Japonya’da parabenler şu anda yasak olmasa da, belli başlı üreticiler müşterilerin yoğun talepleri doğrultusunda parabenlerden uzaklaşmaya ve parabensiz koruyucular kullanmaya yöneliyor. Uluslararası sertifikalandırma kuruluşları ECOCERT ve CosmeBio, kozmetiklerde paraben kullanılması durumunda organik ürün sertifikası vermiyor.
Peki ne yapacağız?
Gördüğünüz gibi günde en az 8 ve hatta bazen daha fazla kozmetik ürünle temas ediyoruz. Parabenlerle ilgili bilimsel çalışmalar sürüyor, fakat tamamen parabenleri aklamak için çok erken. Bazı ülkelerin ve büyük kozmetik markalarının parabenlerden gittikçe daha fazla uzaklaşması dikkate değer bir konu. Peki ne yapacağız? Tamamen kozmetiklerden vazgeçmemiz gerekmiyor. Eğer cildimizin parabenlerle temas etmesini istemiyorsak ürünlerin içeriklerini (methylparaben, ethylparaben, propylparaben, butylparaben veya benzylparaben olmaması lazım) ve son kullanma tarihlerini dikkatle bir şekilde okuyup ona göre kullanmaya karar vermeliyiz.
drebru.com
