Türk kadınının meclise çıkma yolculuğu
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması ilk olarak 1930 yılında çıkarılan bir dizi yasa ile ortaya çıktı. Sırası ile belediye seçimlerine katılma (3 Nisan 1930), köylerde muhtar olma, ihtiyar meclislerine seçilme hakkı tanınan kadınlar, son olarak da milletvekili seçme ve seçilme hakkını da 5 Aralık 1934'de, Anayasa ve Seçim Kanunu'nda yapılan yasa değişikliği ile kazandı.
Dünyada kadınlara ilk seçme hakkı 1893 yılında Yeni Zellanda'da verildi. Avustralya 1902, Finlandiya 1906, Norveç ise 1913 yılında bu hakkı tanıyan ülkeler oldu. Kadınlara seçme hakkını Sovyetler Birliği 1917'de, ABD ise 1920'de tanındı.
Türk kadını ilk kez belediye seçimlerinde
Kadınların Türkiye'de ilk siyasi haklarını kazandığı 1930'da belediye seçimleri Eylül başından Ekim'in 20'sine kadar sürdü. Artık şehir meclislerine girebilen kadınlar arasında İzmir seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fıkrası (CHF)'nın ilk kadın adayı Hasane Nalan ve Benal Nevzat ile, İstanbul seçimlerinde yine CHF adayı olan Rana Sani Yaver (Eminönü), Seniye İsmail Hanım (Beykoz), Ayşe Remzi Hanım (Beyoğlu), Nakiye (Beyoğlu), Latife Bekir (Beyoğlu) bulunuyordu.
Ardından, 26 Ekim 1933'te Köy Kanunu'nun 20 maddesinin değiştirilmesine dair 2329 sayılı kanun çıkarıldı. Böylece kadınlar köy ve muhtar seçimlerine katılma hakkı kazandı.
İlk kadın muhtarın seçimi Aydın'ın Çine ilçesine bağlı Demirdere köyünde gerçekleşti. Bugünkü Karpuzlu ilçesinde 500 oy alarak seçimi kazanan isim Gül Esin oldu. Gül Esin, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın muhtarı olma unvanı kazandı.
Kadınların Türkiye'de milletvekili olabilmesi için ilk adım 1923'te Cumhuriyet'in kuruluşu ile atıldı. Ardından aynı yıl Nezihe Muhiddin önderliğinde ilk kadın partisi olan "Kadınlar Halk Fıkrası" kurulması konuşulmaya başlandı. Ancak Kadınlar Halk Fıkrası, 1909 Seçim Kanunu nedeniyle Türk Kadınlar Birliği adlı derneğe dönüştü.
1924 yılında anayasa hazırlanırken kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkına kavuşması gündeme geldi. Ancak o dönemde TBMM Genel Kurulu'nda haklarının yalnızca erkeklere tanınması fikri ağır basıyordu. Bu nedenle kadınlar bu siyasi hakkı kazanamadı. Gerekli yasal değişiklik ancak 1934 yılında, dönemin başbakanı İsmet İnönü ve 191 milletvekilinin sunduğu Anayasa ve Seçim Kanunu'nda değişiklik yapılmasını öngören yasa önerisi sonucu gerçekleşebildi. Öneri 5 Aralık 1934 yılında görüşüldü. 317 üyeli Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde oylamaya katılan 258 milletvekilinin tamamının oyu ile değişiklik önerisi kabul edildi ve Anayasa'nın 10 ve 11. maddeleri değiştirilerek 22 yaşını doldurmuş her kadına seçme, 30 yaşını doldurmuş her kadına da seçilme hakkı resmi olarak onaylanmış oldu.
Anayasa'daki değişiklikler çerçevesinde Milletvekili Seçimi Kanunu olan "İntibah-ı Mebusan Kanunu" 11 Aralık 1934'te yapılan değişiklikler sonucu Anayasa'da tanınan haklar seçim kanunu ile de düzenlendi.
Yasanın çıkışı ile 7 Aralık 1934'te Türk Kadınlar Birliği İstanbul Beyazıt Meydanı'nda büyük bir kulama mitingi ve yine Beyazıt'tan Taksim'e bir yürüyüş düzenledi.
"Daha güvenle, daha dürüst olarak yürüyeceğimiz yol vardır. Büyük Türk kadınını çalışmamızda ortak kılmak, hayatımızı onunla birlikte yürütmek, Türk kadınını bilimsel, ahlâki, sosyal, ekonomik hayatta erkek ortağı, arkadaşı, yardımcısı ve destekçisi yapmak yoludur." Mustafa Kemal Atatürk, Konya,1923
Ülkelere göre kadınların seçme ve seçilme hakkını kazandığı yıllar
- Yeni Zelanda 1893
- Avustralya 1902
- Finlandiya 1906
- Norveç 1913
- Danimarka 1915
- İzlanda 1915
- Kanada 1920, (Quebec 1940)
- Litvanya 1919
- Azerbaycan 1918
- Estonya 1918
- Macaristan 1918
- Kırgızistan 1918
- Letonya 1918
- Polonya 1918
- Rusya Federasyonu 1918
- Avusturya 1918
- Almanya 1918
- Gürcistan 1918
- İrlanda 1918
- Birleşik Krallık 1918
- Beyaz Rusya 1919
- Ukrayna 1919
- Lüksemburg 1919
- Hollanda 1919
- İsveç 1919
- Belçika 1919
- Zimbabve 1919
- Kenya 1919
- Arnavutluk 1920
- ABD 1920
- Çek Cumhuriyeti 1920
- Slovakya 1920
- Ermenistan 1921
- Tacikistan 1924
- Moğolistan 1924
- Kazakistan 1924
- Türkmenistan 1927
- Romanya 1929
- Ekvator 1929
- Türkiye 1930, 1934
- Güney Afrika 1930 (sadece beyaz ırk kadınlarına)
- Brezilya 1932
- İspanya 1931
- Sri Lanka 1931
- Portekiz 1931
- Şili 1931, 1946
- Tayland 1932
- Uruguay 1932
- Maldivler 1932
- Küba 1934
- Myanmar 1935
- Filipinler 1937
- Özbekistan 1938
- Bolivya 1938, 1952
- El Salvador 1939
- Panama 1941
- Dominik Cumhuriyeti 1943
- Fransa 1944
- Jamaika 1944
- Bulgaristan 1944
- Hırvatistan 1945
- Slovenya 1945
- İtalya 1945
- Endonezya 1945
- Senegal 1945
- Togo 1945
- Japonya 1945
- Sırbistan 1946
- Montenegro 1946
- Kuzey Kore 1946
- Guatemala 1946
- Liberya 1946
- Makedonya 1946
- Vietnam 1946
- Trinidad ve Tobago 1946
- Venezuela 1946
- Kamerun 1946
- Malta 1947
- Singapur 1947
- Arjantin 1947
- Meksika 1947
- Pakistan 1947
- İsrail 1948
- Güney Kore 1948
- Surinam 1948
- Nijer 1948
- Bosna Hersek 1949
- Çin 1949
- Kostarika 1949
- Yunanistan 1949
- Suriye 1949
- Hong Kong 1949
- Barbados 1950
- Haiti 1950
- Hindistan 1950
- Dominik 1951
- Grenada 1951
- Nepal 1951
- Lübnan 1952
- Belize 1954
- Kolombiya 1954
- Gana 1954
- Kamboçya 1955
- Honduras 1955
- Nikaragua 1955
- Peru 1955
- Etiyopya 1955
- Mısır 1956
- Benin 1956
- Mali 1956
- Somali 1956
- Malezya 1957
- Laos 1958
- Burkina Faso 1958
- Nijerya 1958
- San Marino 1959
- Tunus 1959
- Tanzanya 1959
- Kıbrıs 1960
- Paraguay 1961
- Malavi 1961
- Ruanda 1961
- Sierra Leone 1961
- Bahamalar 1961
- Monaco 1962
- Cezayir 1962
- Uganda 1962
- Zambia 1962
- Afganistan 1963
- Kongo 1963
- Fiji 1963
- Fas 1963
- İran 1963
- Libya 1964
- Sudan 1964
- Yemen 1967
- Andorra 1970
- İsviçre 1971
- Bangladeş 1972
- Bahreyn 1973
- Angola 1975
- Mozambik 1975
- Moldova 1978
