Gıda katkı maddesi nedir?
Gıdaların üretim, muamele, işleme, hazırlama, ambalajlama, taşıma veya depolama aşamalarında teknolojik bir amaç doğrultusunda gıdaya ilave edilen maddelerdir. Gıdanın raf ömrü denilen, üretimden tüketime kadar geçen süreçte mikrobiyolojik bozulmayı önleme, dayanıklılığı artırma, besleyici değeri koruma, renklerini ve görünüşlerini, kıvamlarını koruma veya düzeltme gibi özellikler gıda katkı maddeleri ile sağlanır.
Gıda katkı maddeleri zararlı mı?
Uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanan ‘Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ne göre izin verilen katkı maddeler, izin verilen gıdalarda, izin verilen miktarlarda kullanıldıklarında sağlık üzerinde zararlı etki göstermezler. Ayrıca Avrupa Birliği’nde kullanılmayan hiçbir katkı Türkiye’de kullanılmaz. Başka bir deyişle, ülkemiz gıda katkı maddeleri konusunda uluslararası güvenlik ağı içindedir. Gıda katkıları konusunda riskten söz edilecekse, bu durum ancak onaylanmamış kimyasalların katkı olarak kullanılması, onaylanan kimyasalların da limit dışı kullanılması durumunda söz konusu olmaktadır. Ülkemizde kayıt dışı gıda üretimi oldukça yaygındır ve kuralsız gıda üretimi ciddi anlamda risk taşımaktadır. Merdiven altı üretim dediğimiz kuralsız gıda üretimi ülkemizde yaygın bir şekilde halen devam etmektedir. Bu şekilde üretilmiş gıda ürünleri sağlık için zararlıdır, tercih edilmemelidir. Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gıda ürünlerinde taklit ve tağşiş yapan firmaları internet sitesinde güncel olarak açıklamaktadır. Ayrıca gıdalar ve katkı maddeleri ile her türlü soru için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ALO 174 gıda hattı da aranabilir.
E gıda katkı maddesi nedir?
Birey ve toplum olarak ambalaj üzerinde E kodlu katkı maddelerini gördüğümüzde, E kodu var ise kesin zararlıdır gibi bir kanıya varırız. E kodunun ne amaçla kullanıldığı bilinmediği için bu yanlış bilgi toplumumuzda bu şekilde yayılmıştır. Gıdalarda kullanılan katkı maddelerinin standardının sağlanabilmesi için gıda katkı maddeleri uluslararası bir sistemle numaralandırılmıştır. Numaraların başında bulunan E harfi Europe (Avrupa) sözcüğünün ilk harfidir. Bir katkı maddesinin E kodu taşıması, bu katkının üzerinde tüm güvenlik çalışmalarının tamamlandığını ve Avrupa Birliği tarafından kodlanarak onaylandığını göstermektedir.
Gıda katkı maddelerinin hepsi yapay mı?
Gıda maddeleri ‘yapay’ oldukları gibi birçoğu ‘doğal’ veya ‘doğala özdeş’ maddelerden oluşmaktadır. Bunlara örnek verilecek olursa, pancar suyundan elde dilen kırmızı renklendirici (E-162), zerdeçaldan elde edilen sarı ve turuncu renklendirici (E-100) doğal katkı maddesi, doğadakinin eşdeğeri olan sitrik asit (E-330) doğala özdeş katkı maddesi, doğada hiç bulunmayıp insan tarafından üretilmiş olan dodesilgallat (E-312), bütillenmiş hidroksianisol (E-320) gibi maddeler de yapay katkı maddesidir.
Doğal katkı maddeleri neler?
Doğal katkı maddeleri, doğal olarak sebze ve meyve özlerinden, bitki köklerinden ve yapraklarından elde edilen maddelerdir. Gıdalarda çeşitli amaçlarda kullanılmaktadır. Bir gıda ürününün içeriğinde E kodlu katkı maddesi olması, o gıdanın kesin zararlı olduğu anlamına gelmez. İnsan sağlığı üzerinde olumsuz etki yaratan gıda katkı maddeleri, Uluslararası Gıda Güvenliği kuruluşlarınca (JECFA, JMPR, EFSA, FDA) yasaklanmış veya sağlığa zararlı olmayacak düzeyde kullanım limiti getirilmiştir. Yapay ve doğala özdeş katkı maddeleri gibi, doğal katkı maddeleri de E kodlarıyla numaralandırılmaktadır.
Zararlı olmayan doğal gıda katkı maddeleri neler?
E-100/kurkimin: Zerdeçal bitkisinin köklerinden elde edilir.
E-140/klorofil: Tüm bitkilerde bulunur, renklendirici olarak kullanılır.
E-160(a)/karoten (alfa/beta/gama): Havuçta, trunçgillerde ve turuncu sarı renkteki sebzelerde bulunur. Gıdalara renklendirici olarak eklenir.Karoten, vücutta A vitaminine dönüşür.
E-160(d)/likopen: Domates ve pembe greyfurtta bulunur. Kansere karşı koruyucu etkisi kanıtlanmıştır.
E-162/betanin: Pancar özünden elde edilir. Renklendirici boyar madde olarak kullanılır.
E-163/antosiyaninler: Çiçeklerden elde edilen renklendirici bitki özüdür.
E-181/tannik asit: Fındık ve meşe ağacı dallarından elde edilir. Berraklaştırıcı olarak kullanılır.
Gıda katkı maddeleri çocuklar ve bebekler için zararlı mı?
International Life Science Ensititüsü (1997) çocuklarda ve yenidoğanlarda kabul edilebilir günlük alım düzeyleri Avrupa Raporu’na göre, 0-12 ay bebeklerde ve 1-12 yaş çocuklarda kimyasalların biyo-transformasyon yoluyla aktivitelerini azaltan, atılımlarını kolaylaştıran biyokimyasal mekanizmalar ergenlerden farklıdır. Yenidoğan bebekler ve çocuklar toksisiteye ergenlerden daha duyarlıdır. 0-12 ay bebeklerin ve 1-12 yaş çocukların gıda gereksinmeleri ergenlere göre daha farklıdır. Bu da vücut ağırlığı başına alınan katkı ve kontaminant miktarını artırmaktadır. Bu görüşler dikkate alınacak olursa, yapay gıda katkı maddelerinin 0-12 ay ve 1-12 yaş grubu çocuklarda kullanılmaması uygun olacaktır. Gıda katkıları ile ilgili her şüpheci görüş, konu ile ilgili uluslararası kuruluşlarca incelenmiş, uygulamaya yansıması kurallara bağlanmıştır. Bir diğer düzenleme de bebek mamalarında kullanılacak katkıların belirlenmesidir. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin bebek ve çocuk ek besinleri ve mamalarıyla ilgili tebliğlerinde izin verilen katkı maddeleri belirtilmektedir. Ülkemiz, gıda katkı maddeleri konusunda uluslararası güvenlik ağı içindedir.
