Bebek kemik ve kasların gelişmesini sağlayan hareketli oyunlarla biriken enerjisini boşaltır, sosyal ilişkiler kurabilir, kendini tanıyabilir, kendi gücünün sınırlarını belirler, duyuları gelişir ve becerileri artar. İlk aylarda, doğuştan geliştirmiş oldukları refleks tepkileri gelişir, çevresindeki insan ve objelere bakar. El kol hareketleri geliştikçe yakalamaya çalışır, yakalayabildiklerini inceler.
0-4 aylar
1-4 aylar arasındaki bebek beşiğine asılan bir oyuncağın bazen sallanıp, bazen hareketsiz durduğunu fark edebilir. Oyunlarında 'keşfetmek' ön plandadır. Hoşuna giden hareketleri tekrarlar. Çevresindeki oyuncağı, eşyayı çekerek, çarparak tanımaya çalışır. Vücudu da oyuncak niteliğindedir; parmaklarını, ayaklarını inceler ve oynar.
4-8 aylar
4-8 aylar arası neden sonuç ilişkilerini ayırt etme becerisi başlar. Hareketlerinin yarattığı sonuçları görmek ister. Örneğin; beşiğin kenarındaki ipe tesadüfen dokunduğunda ipin sallandığını ve ses çıkardığını fark ederse bir kez denemeden sonra ses duyabilmek için ipi çekmeye başlar.
8-12 aylar
Bedensel gelişime paralel olarak 8-12. aylarda hareketlerinde de artış ve farklılaşma gözlenir. Neden-sonuçları daha iyi ayırt etmeye başlar. Hedeflediği sonuçla arasına engel girerse bu engeli ortadan kaldırır. Örneğin; oyuncağı sakladığınızda onu arar (örtünün altına saklanan oyuncağı örtüyü kaldırarak bulur). Ayakta durma, yürüme, tırmanma gibi hareketleri başarır. Bu hareketler mükemmel olana kadar oyun niteliğindedir ve sürekli tekrarlar.
Oyuncaklar
Oyuncaklar gelişim basamaklarına uygun olarak çocuğun hareketlerine düzen getirir; bedensel, zihinsel, psikososyal gelişmesine yardımcı olur; hayal gücünü ve yaratıcılığını, yeteneklerini geliştirir. Doğumdan itibaren bebek ses, şekil ve renklere karşı hassastır. İlk oyuncakları öncelikle görme ve işitme duyularına yönelik oyuncaklardır. Renkli çıngıraklar, dönenceler gibi.
Oturmayı başardıktan sonra çevresi genişleyen bebeğin oyuncakları arasında küpler, çıngıraklar sayılabilir. Bu dönemde avuç ile kavradığı göz önüne alınarak avucuna sığacak büyüklükte parçaları olan oyuncaklar seçilmelidir.
Yürümeye başlama ile birlikte oyuncaklarından çok ev eşyaları ilgi çeker. Bebek için ulaşabildiği alanları keşfetmek önemlidir. Küplerle kule yapmak, oyuncak parçalarını bir yerden bir yere taşımak haz verir. Bu dönemde hareketin amacından çok, hareketin yapılmasından doğan haz ön plana çıkar. Parmaklarının gelişimi de arttığından büyük parçalı, takılıp-çıkarılabilecek lego türü oyuncaklar yararlı olur. Yürüme davranışını destekleyecek; çekebileceği, itebileceği tekerlekli oyuncaklar ilgi çeker. Top oynama başarılı olmasa da hareket gelişimine yardımcı olur.
'Su' eğitimsel değeri her yaş için büyük olan bir oyun malzemesidir. Dokunma duyusuna yönelik, çocuğa haz veren, deneyim ve keşif olanağı sağlayan, çocuğun dikkatini toplamasına yardım eden, içe kapanık çocuğu uyaran, saldırgan çocuğu sakinleştiren bir malzemedir. Suyun banyo yapmak ve temizlik amaçları dışında da oyun malzemesi olarak kullanılması önerilmektedir.
Oyuncak alırken dikkat edilmesi gerekenler
- 0-12 aylık bebeklere oyuncak alırken cinsiyet ayırımı yapılmamalı. Örneğin erkek çocuğa bebek, kız çocuğa araba alınabilir.
- Oyuncak alımında aşırıya kaçılmamalı.
- Özellikle bebeklik döneminde alınacak oyuncakların kırılmayan, yumuşak, emniyetli, yıkanabilir cinsten olmasına özen gösterilmeli.
- Küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar seçilmeli; parmak kasları geliştikçe avuçla kavrama yerini üç parmakla, daha sonra iki parmakla kavramaya bırakır.
- Evdeki artık malzemelerden de oyuncak yapılabileceği unutulmamalıdır; ipe dizilmiş boş makaralar gibi.
- Evde oyuncakların yerleştirilebileceği bir dolap, köşe, kutu, vs. olmasına da dikkat edilmelidir. Bebeğin öğrenmesinde görsel malzeme önemli bir yer tutar, resim ve kitaplardan da yararlanılabilir.
- Canlı renklerde, büyük boy ve ayrıntısız resimleri olan kitapların anne baba tarafından okunması, kısa masallar anlatılması, resimlerin birlikte incelenmesi; bu yaşlarda bebeğin dil gelişimini hızlandırır, kelime bilgisini arttırır, konuşması için fırsat yaratır ve destekler, çevresini tanımasına yardımcı olur, anne-baba-bebek ilişkisini arttırır, hayal gücünü geliştirir.
- Bebeğin teyp gibi mekanik bir sesten masal dinlemesi yerine kendisi ile ilgilenen kişi ile aynı mekanı paylaşması, bedensel temas içinde (kucakta veya yan yana oturarak) ses tonu ve mimiklerin değişimini gözlemesi, kendisine ilgilenen kişi tarafından zaman ayrıldığını hissetmesi yukarıda belirttiğimiz yararları pekiştirecektir.
- Dokunma yolu ile bebeğin kitabı-kağıdı tanıması sağlanmalıdır.
- Bebeklerin bu dönemde parmakları yeterince gelişmediğinden sayfaları tek tek açamayacakları, ani hareketlerle sayfaları kırıştırabilecekleri, yırtabilecekleri göz önüne alınarak bu yaş dönemi için hazırlanan kalın sayfalı kitaplar seçilmesi uygun olur.
