Çocukluk çağında gözlemlenen uyku problemleri gelişimsel dönemlere bağlı olarak farklılık gösterir. Olası problemler genellikle uykuya dalmada güçlük, uykuyu devam ettirememe, yeterli uyku alamama vb. olarak sıralanabilir. Bu gibi uyku bozukluklarına ek olarak hem çocuk hem de bakım verenler için başa çıkması güç olan gece terörü ve kabuslar da göz ardı edilmemelidir.
Yeni çocuk sahibi olan anne ve babalar kendilerini uykusuz gecelerin beklediğini düşünürler. Belli bir süre boyunca yeni doğanın sıklıkla (beslenme ihtiyacı dolayısıyla) gece uyanmalarının olacağı doğrudur. Fakat bebeklerin neredeyse yüzde 70’i üçüncü ay sonlarına doğru gece boyunca düzenli uyku alışkanlığı edinmeye başlar. Dolayısıyla uzun süreli uyku problemlerinin beklenen ve olağan bir durum olarak algılanması ve bebeğin düzenli uyku alışkanlığı için gerekli tutum ve davranışların ebeveyn tarafından sergilenmiyor olması uykusuz gecelerin uzamasına yol açabilir.
Kimi zaman da uykusu düzenli olan bebeklerde/çocuklarda bozulmalar başlayabilir. Bu gibi değişimler söz konusu olduğunda aile yaşantısına dair günlük işleyişteki değişimler olası nedenler olarak düşünülmelidir. Anne sütü ile birlikte verilmeye başlanan ek gıdalar, bakım veren kişinin değişimi, ikamet edilen konut/oda değişimi, anne/babanın yaşamakta olduğu stres/huzursuzluk, ev içi tartışmalar ve yaşa bağlı olarak okula başlama veya okul değişimi mevcut olan uyku düzeninde sonradan gündeme gelen problemlerin nedenlerine örnek olarak gösterilebilirler.
Çocuklarda düzenli uyku, düzenli beslenme ve bakımla doğrudan ilişkilidir. İlk aylardaki bakımın niteliği, sürekliliği ve yumuşaklığı çok önemlidir. Ailelerin, bebeğin veya küçük yaştaki çocuğun düzene alıştırılma evresinde tutarlı davranmaları bu süreci kolaylaştıracaktır. Unutulmamalıdır ki çocukların belirli bir uyku ve beslenme düzenine sahip olmaları onları daha huzurlu kılar. Bu nedenle anne ve babaların kendi alışılagelmiş yaşamlarından fedakârlıkta bulunup çocuk için uygun beslenme ve uyku düzenine göre hareket etmeleri doğru olacaktır.
- Küçük yaş çocuklarını uyku saatine hazırlamakta, her gece uyku vakti yaklaşırken benzer rutinleri tekrarlıyor olmak işleri kolaylaştırabilir. Banyo, diş fırçalama, ebeveyn veya bakım veren kişi ile kucaklaşma, masal okuma, sakin bir ‘iyi geceler’ şarkısı hatırlatıcı olarak kullanılabilir.
- Kimi zaman da çocuklara uyku vaktinin geldiğini anımsatmak için son fırsatlar sunulabilir. Örneğin, "Son bir oyun/masal ve sonrasında yatağa gidiyoruz" denilebilir. Fakat önemli olanın söylediğinizin arkasında durmak olduğunu unutmayın.
- Uyku vaktinden yarım saat öncesi itibariyle hareketli aktiviteler, TV izleme v.b salonun daha keyifli olduğu hissi yaratabilir çocuklarda.
- Uyku zamanına yakın vakitlerde çok fazla gıda tüketilmesinin uykuya dalmada güçlük yaşatabileceği de unutulmamalıdır.
- En önemlisi oyun, televizyon izleme, sohbet gibi aktivitelerin mümkünse yatak odasında gerçekleştirilmemesi ve uyku vaktinden uzun zaman öncesi itibariyle yatak üzerinde/içerisinde bulunulmaması, yatağın/yatak odasının ‘uyku’ için var olduğu algısının yerleşmesine yardımcı olacak bir diğer faktördür.
Çocuğunuzun yatağa gitmek istememe nedeni olabilecekler
- Evde olan diğer kişilerin, onsuz eğlenmeye devam edeceği düşüncesi.
- Yattığında, onu bırakıp gideceğiniz, evde yalnız kalacağı endişesi.
- Yeterince uykusunun gelmemiş olması.
- Gece gördüğü kabuslar ve/veya gece terörü.*
Çocuğunuz uyumuyorsa ne yapmalısınız?
Anne ve babalar öncelikli olarak çocuklarının neden uykuya dalma ve/veya yatağa gitmekte huzursuzluk yaşadığını anlamaya çalışmalı ve sonrasında uygun müdahalede bulunmalıdırlar. Yattığında sizin gideceğiniz endişesinin olduğunu düşünüyorsanız, geceleri sizler yatağa giderken mutlaka yanına uğrayıp öpüp, güzel şeyler söyleyin ve sabah olduğunda bunu ona anlatın. Yattıktan yaklaşık iki saat sonra bunu yaptığınızda, sabah anlattıklarınızı büyük ihtimalle anımsayacaktır.
Eğer ki çocuğunuz gece terörü ve kabuslardan şikayetçi ise öncelikli olarak aile içerisinde huzursuzluk veya önemli değişimler olup olmadığı ya da okul çocuğu ise okulda bir problem olup olmadığı soruları akıllara gelmelidir.
Yaşa bağlı uyku bölünmeleri ve gelişimsel dönem ile ilintili korku ve endişeler haricinde olan ve 1-2 ay süren, günlük işleyişin kalitesinin azalmasına sebep olan uyku problemleri söz konusu olduğunda bir uzman yardımına başvurmak sorunun daha kısa vadede çözülebilmesine yardımcı olacaktır.
1-2 ay dolmadan, yani gece uykularında bir olumsuz değişim yeni fark edilmişken şunu deneyebilirsiniz: Uyku bölünmeleri ve ağlayarak uyanmalar yaşayan çocuğunuzu bir iki gece gözlemleyin ve huzursuzluk belirtileri ve /veya uyanmaların hangi aralıklarla, saat kaçta olduğunu keşfedin. Sonrasında ise her gece tahmini uyanma/huzursuzluk yaşanan saatten yaklaşık 10-15 dakika önce çocuğunuzun yanına gidip onu şefkatle uyandırın, öpün, okşayın, konuşun ve sonra uykuya dalmasına yardımcı olun. Sabah o sormadığı takdirde konuşmayın, sorarsa "Seni özlemiştim!", "İçimden geldi!" gibi bir şeyler söyleyin. Bu işleyişi yaklaşık iki hafta sürdürün, ikinci haftanın sonuna doğru bir gece yapıp bir gece yapmamaya daha sonra da düzensiz aralıklarla yapmaya başlayın. Bu süreç kapsamı ve sonrasında problem bir ayı aşkındır devam ediyorsa mutlaka bir profesyonelden yardım alın.
*Çocuk uyku halindeyken gözleri açık, korkmuş bir yüz ifadesi ile ağladığı, çevresini tanımadığı, terlediği ve çarpıntısının olduğu gözlemlenen ve sabah uyandığında çocuk tarafından hatırlanamayan süreç.
