Danışan: Bugün okulların başlamasına çok seviniyorum, çocuklar evde çok sıkılmışlardı ve artık onları oyalayamaz hale gelmiştim ama bir yandan da telaşlanıyorum.
Dr. Başak: Neden telaşlanıyorsunuz?
Danışan: Çünkü okul zamanı evimiz tam bir kaos ortamına dönüşüyor. Hepsini aynı anda idare etmek çok zor. Ödev, banyo, spor, müzik dersleri derken biri “Acıktım” der, diğeri “Ben onu yemem” diye mızmızlanır. Sabahları onları uyandırmak, giydirip, yedirip okula yetiştirmek ayrı dert, her gece tek tek yatırmak ayrı. Okulda başarılılar, hiç sorunları yok ama eve gelince sanki başka çocuk oluyorlar, yani okul zamanı ben onlardan daha çok yoruluyorum.
Dr. Başak: Üç çocuğunuzun hem aktivitelerine yetişmek hem de okulda başarılı olmalarını sağlamak çok kolay değil, bu nedenle her şeyden önce sizi tebrik etmeliyim. Aslında kendinizi bu kadar hırpalamadan da birçok şeyi halledebilirsiniz. Hatta onların yapmaları gereken işleri ne kadar az üstlenirseniz çocuklarınız için o kadar iyi. Onları giydirmekten, yedirmeken bahsettiniz, çocuklarınız kaç yaşlarında?
Danışan: En küçükleri erkek, yedi yaşında. İki ablası var, ortanca dokuz, büyük 13 yaşında. Hepsinin kendine göre ihtiyaçları, aktiviteleri, istekleri farklı.
Dr. Başak: Evet ama hepsi birçok sorumluluğu alabilecek yaşta. Madem geçen okul yılı zor geçti, bu yıl bazı şeyleri değiştirmek gerekecek. Anladığım kadarıyla onlar için bir rutin oluşturamamışsınız.
Danışan: Nasıl bir rutin?
Dr. Başak: Yatmak, kalkmak, yemek yemek gibi günlük aktivitelerini düzenleyen bir rutin. Bugün okulun ilk günü. Hemen bu gün bir rutin oluşturabilirsiniz. Bu epey detaylı bir rutin olmalı. Her aile bu rutini kendi yapısına ve şartlarına göre oluşturmalı. Örneğin her sabah 7’de kalkıp, yüz yıkama, diş fırçalama yaptıktan sonra, kendi başlarına giyinip 7:15’de kahvaltı masasına oturmalarını sağlarsanız her biriyle ayrı ayrı ilgilenmek yerine, sorumluluklarına sahip çıkmalarını öğretmiş olursunuz.
Danışan: Bunu oturtmak bile başlı başına bir iş.
Dr. Başak: İlk başlarda zorlanabilirsiniz ama uzun vadede hem kendinize hem de onlara çok büyük bir iyilik yapmış olacaksınız. Aynı şekilde okuldan gelince de rutinleri olmalı. Eve geldiklerinde üstlerini değiştirmeleri, bir şeyler atıştırmaları, ders çalışmaları, akşam yemeği ve yatış saatleri her gün aynı saatte ve şekilde olursa emin olun onlar da çok daha mutlu olacaklar. Yatış saatlerini her birinin yaşına göre ayarlamak gerekebilir.
Danışan: Aslında bunu da merak ediyorum. Kaçta yatırmalıyım?
Dr. Başak: Her yaşın uyku ihtiyacı farklıdır. Birçok çocuk doktorunun tavsiyesine göre, gece uykuları 1-3 yaşları arasındaki çocuklar için yaklaşık 12-14 saaat, 3-5 yaşlarındaki çocuklar için 11-13 saat, okula giden 5-12 yaş arasındaki çocuklar için 10-11 saat ve ergenler için 9-10 saat olmalıdır. Dolayısıyla hepsinin 07.00’de de kalkabilmesi için yatış saatlerini uyku ihtiyaçlarına göre ayarlayıp o saatte yatakta olmalarını sağlarsanız işiniz epey kolaylaşır.
Danışan: Devamlı “Haydi” demekten öyle yoruldum ki, umarım bunu becerebilirim.
Dr. Başak: Hiç vakit kaybetmeden, bugün üçünü de karşınıza alarak bu rutini tüm detaylarıyla anlatın. Hatta her biri için bir program hazırlayıp ellerine verebilirsiniz, odalarına asabilirler. Eğer her biri kendi programına uyarsa evdeki gerginlikler azalacaktır, biraz önce de söylediğim gibi onlar da bundan memnun kalacaklar. Onlar için bir program oluştururken ev kurallarını da gözden geçirmeniz gerekebilir.
Danışan: Bu konuda gerçekten çok eksik olduğumun farkındayım. Evimizde pek kural uygulayamıyorum diyebilirim.
Dr. Başak: Kural olmayan bir yerde kaos oluşması kaçınılmazdır. Kuralları oluştururken de detaylara dikkat etmek gerek, yoksa çocuklar bu kuralları delmek için bahaneler, fırsatlar yaratacaktır. Örneğin her gün ne kadar televizyon seyredecekleri, hangi saatler arasında, hangi kanalları veya hangi programları seyredebileceklerini detaylı olarak önceden bilmeliler ki her gece sorun yaşamayın.
Danışan: Okul zamanı TV seyretmek zaten büyük sorun, geçen sene hemen hemen her gece bu nedenle bir tartışma çıkıyordu, sonunda kazanan da çocuklar oluyordu.
Dr. Başak: Öyleyse daha ilk günden bu kuralları uygulamaya başlamak iyi bir fikir olabilir. Yeri gelmişken bir çok ailenin farkına varmadan yaptığı önemli bir yanlıştan bahsetmek istiyorum; akşam yemeği yerken TV seyretmek. Televizyon yemek yerken kesinlikle kapalı olmalıdır. Hep beraber masa başında oturmak, günlük olaylardan bahsetmek, bilgi ve fikir alışverişinde bulunmak, çocukların düşünce ve duygularını ifade etmelerine fırsat vermek, çocuklar için çok faydalıdır. Masa başında yapılan sohbetler sırasında çocukların ne kadar çok şey öğrendiğine inanamazsınız. Bazı çocuklar çok kolay konuşmazlar, onları konuşturmak için, küçük oyunlar yaratabilirsiniz. Örneğin; “Bugün okulda seni mutlu eden iki şey ve seni kızdıran iki şey neydi?” şeklinde bir soruyla sohbet açabilirsiniz.
Danışan: Bu maalesef bizim de yaptığımız bir yanlış. Hatta bazen kızım yemeğini alıp odasına gidiyor, bilgisayarın başında yiyor.
Dr. Başak: Bunu okulun ilk gününden itibaren engellemenizi tavsiye ederim. Aynı şekilde bilgisayar kullanımını da bir programa sokmalısınız, yoksa birçok çocuğun yaşadığı bilgisayar bağımlılığı sorunuyla karşı karşıya gelebilirsiniz.
Danışan: En büyük kızım bağımlı oldu bile ama nasıl engel olacağımı da bilemiyorum. “Ödev, araştırma var” diyor, geçiyor bilgisayarın başına ama sonra da kalkmak bilmiyor.
Dr. Başak: Bu nedenle kuralları çok detaylı bir şekilde hazırlamak şart. Ödev için ne kadar, oyun için ne kadar, arkadaşlarıyla sohbetler için ne kadar zaman harcayabilir? Örneğin onlara şunu söyleyebilirsiniz: “Okulla ilgili görevler bittikten sonra ödül olarak yarım saat bilgisayar kullanma hakkı kazanabilirsin.”
Danışan: Onları sürekli takip etmem gerekecek.
Dr. Başak: Haklısınız, takip gerekli. Kuralları koymak yeterli değil. Devamlılık ve kararlılık da bir o kadar önemli. Kurallar konusunda kararlı olmadığınızı hissederlerse iki gün sonra tüm kuralların boşa gittiğine şahit olabilirsiniz. Bu hem otoritenizi sarsar hem de onların iç disiplinlerini geliştirmelerine engel olur.
Danışan: Bu anlattıklarınızı uygulamak ilk günler çok zor olacak, uzun bir yaz tatilinden sonra epey rahata alıştılar.
Dr. Başak: Tatilden sonra işe başlamak bize nasıl zor geliyorsa, onlara da okula gitmek, kurallara uymak haklı olarak zor gelecektir. Bu nedenle ilk günler bu kurallara isyan edebilirler, okulla ilgili, koyduğunuz programla ilgili olumsuz duygular yaşayabilirler. Bu duyguları olumluya çevirmek, okulun neden önemli olduğu hakkında sohbetler yapmak, okula gitmenin hayatlarında nasıl bir fayda sağlayacağını hatırlatmak, onları motive etmek, okulla ilgili sağlıklı duygular geliştirmelerini sağlayacaktır. Bu arada eğer rutininizi oluşturup, kuralları belirleyip, programınıza sadık kalırsanız, geçen sene yaşadığınız gibi kaos ve çatışmalar sizi tüketmez. Bunun yerine, enerjinizi, çocuklarınızın asıl ihtiyacı olan duygusal desteği vermek için kullanıp, mutlu ve sağlıklı bir okul yılı geçirmelerine katkıda bulunmuş olursunuz.
