Depresyondaki çocuklar her zaman hüzünlü veya mutsuz gözükmeyebilir, bu nedenle, depresif oldukları yetişkinlerin gözünden kaçabilir. Fiziksel hastalık geçiren, istismara uğrayan, aile problemi ya da bir kayıp yaşamış olan çocuklar depresyona daha yakındır.
Danışan: Dün oğlumun okulundan çağırdılar. Sınıf öğretmeni, “Ali’nin davranışlarında, arkadaşlarıyla ilişkilerinde değişiklikler” gözlemlediğini söyledi. “Çok depresif gözüküyor” dedi. Daha 13 yaşında, bu yaşta depresyon olur mu?
Dr. Başak: Depresyon sadece yetişkinlere özgü bir hastalık değildir. Çocuklar ve ergenler de depresyona girebilirler.
Danışan: Bana, her zamanki gibi huysuzluk ve yaramazlık yapıyor gibi geliyor. Evdeyken hiç de mutsuz ve depresif değil, tam tersi çok hırçın.
Dr. Başak: Depresyondaki çocuklar her zaman hüzünlü veya mutsuz gözükmeyebilir, bu nedenle, depresif oldukları yetişkinlerin gözünden kaçabilir. Çocuklar ve yetişkinler depresyondayken farklı davranışlar sergileyebilirler. Depresyonda bir yetişkin içine kapanırken, tükenmiş, halsiz görünürken, depresif bir çocuk daha hareketli olabilir, aksi, yaramaz, öfkeli davranabilir. İsterseniz size depresif çocukların ortak şikayetlerini anlatayım, eğer birkaç tanesini oğlunuzda gözlemliyorsanız, durumunu daha detaylı bir şekilde araştırmamız gerekir:
1. Sık sık hüzünlü olma durumu, ağlamaklı olmak veya ağlamak
2. Her zaman yaptığı aktivitelere ilgi kaybı veya daha önce zevk aldığı aktivitelerden zevk alamamak.
3. Umutsuzluk
4. Düşük enerji
5. Israrlı bir şekilde devam eden can sıkıntısı
6. Sosyal izolasyon
7. Sınırlı iletişim
8. Düşük özgüven ve suçluluk hissi
9. Hassaslık, kızgınlık, çabuk öfkelenme
10. İlişkilerde problemler
11. Karın ağrısı, baş ağrısı gibi sık sık tekrarlayan fiziksel şikayetler
12. Okul devamsızlığı ve okulda düşük performans
13. Konsantrasyon problemleri
14. Uyku ve yemek yeme alışkanlıklarında önemli değişiklikler
15. Evden kaçmakla ilgili düşünceler, konuşmalar veya denemeler
16. Kendini öldürmek veya zarar vermekle ilgili düşünceler, konuşmalar veya denemeler
17. Arkadaşlarıyla daha az vakit geçirmek veya yalnız kalmayı tercih etmek.
Danışan: Sanki bazıları var gibi; çabuk öfkeleniyor, düşük özgüveni var ve çok umutsuz. Ben bunları ergenlik problemleri olarak düşünüyordum.
Dr. Başak: Haklısınız, ergenlik yıllarında olan gençler için bu tip sıkıntılar normaldir. Hayal kırıklıkları, arkadaş problemleri, sınavda başarısızlık gibi olaylar çocukları ve ergenleri bir süre mutsuz ve kızgın yapabilir. Ama bu tip duygular zamanla azalır. Oğlunuzun, bahsettiğiniz sıkıntıları uzun süre devam eder; haftalar, aylarca sürerse, depresyonda olma ihtimali üzerinde durulmalıdır.
Danışan: Oğlum geçen seneden beri böyle. Acaba gerçekten depresyonda mı? Peki, çocuklar neden depresyona girerler?
Dr. Başak: Birçok faktörün depresyona neden olabileceği biliniyor; bir yakınını kaybetmek, yakın bir arkadaşla aranın bozulması, hastalık, stres, ailevi problemler, aile içi şiddet, boşanma, okul problemleri.
Danışan: Bizim de aile problemlerimiz oldu ama her aile problemi yaşayan çocuk depresyona mı giriyor?
Dr. Başak: Bazı çocuklar problemler karşısında kendilerini çabuk toparlayıp, olumsuz olaylarla daha kolay baş etme becerisine sahiptirler. Bazı çocuklar ise bu tip olaylar karşısında depresyona girebilirler. Genetik yapı ve aile yatkınlığı da depresyonda rol oynar. Ayrıca, fiziksel bir hastalık geçiren, istismara uğrayan, ailesi bozulan, sürekli stres altında olan, bir kayıp yaşamış olan, dikkat, öğrenme bozukluğu veya kaygı bozukluğu olan çocukların depresyona girme riski daha fazladır.
Danışan: Ne yapmalıyız? Büyüdükçe kendi kendine geçmez mi?
Dr. Başak: Yetişkinler gibi, çocuklar da kendi kendilerine depresyondan çıkamazlar veya anne-babaların sık sık uyardıkları gibi kendilerine, hiçbir yardım almadan ‘çeki-düzen veremezler.’ Diğer yandan, çocuklar genellikle tedaviye çabuk cevap verir. Çoğu çocuk, doğru tedavi sonucunda, 1-2 yıl içinde normale döner. Depresyon geçirmiş bir çocuğun tekrar depresyona girme olasılığı da vardır, bu nedenle aileler temkinli olmalıdır. Ayrıca, intihar düşünceleri dikkatlice araştırılmalıdır.
Danışan: Aman Allah korusun! Bir kere babasıyla kavga ettikten sonra böyle bir şey söyledi ama neyse ki bir daha olmadı.
Dr. Başak: Çocuğunuz kendini öldürmekten veya zarar vermekten bahsediyorsa, bunu her zaman çok ciddiye almalısınız ve bu konunun üzerinde durmalısınız. Maalesef, çocukların intihar konuşmaları bazı aileler tarafından önemsenmez ve ‘dikkat çekmek için’ şeklinde algılanır. Bu çok büyük bir hata olabilir. Depresyon, profesyonel yardım almayı gerektiren gerçek bir hastalıktır ve hafife alınmamalıdır. Tedavi, çoğunlukla aile ve bireysel terapiyi gerektirir. Bazen ilaç alınması da önerilebilir. Eğer intihar düşünceleri yoğunsa, hastaneye yatırmak da gerekebilir.
