Okumak, yazılı kelimeleri tanıma, kelimelerin anlamlarının ne olduğuna karar verme ve bu kelimelerin anlamlarını yazının tümüyle ilişkilendirme gibi birçok beceriyi gerektiren oldukça karmaşık bir işlemdir.
Erken okuyan çocuklar üstün zekalı mıdır?
Toplumda okuma konusunda en yaygın inanç “okumayı erken öğrenen çocukların üstün yetenekli” olduğu üzerindedir. Oysa ki, erken okuma öğrenmemin her zaman üstün zeka ile ilişkisi olmayabilir. Toplumsal gelişim ve iletişim becerileri konusunda çok ciddi sorunlar yaşamalarına rağmen okumayı anlamla ilişkilendiren pek çok çocuk olduğunu unutulmamalıdır.
Anne-babalar tarafından öncelikle bilinmesi gereken, bir çocuğun erken okuması üstün zekâlı olduğunun işareti değildir ve okunan sayfa sayısının çokluğu o çocuğun iyi okuyucu olduğunu göstermez.
Dil gelişimi için neler yapılabilir?
Okumayı içi boş alıştırmaların ötesine taşımak için erken yaşlardan itibaren “anlama”nın üzerinde durmak gerekmektedir. Bu noktada anne-baba ve öğretmenlerin okul öncesinde hedefleri, çocukları “ şifre çözmeye” değil “anlam çıkarmaya” odaklamak olmalıdır. Zengin dil kazanımı, iyi okumayı destekleyen en önemli temeldir. Adını okuduğu nesnenin ne olduğunu bilen çocuklar, okuma ve anlamada daha hızlı ve başarılı olurlar. Çocuğunuza okuduğunuz öyküler, yaptığınız sohbetler, oynadığınız oyunlar onun dil gelişimini zenginleştirir.
Okuduğunu anlamak neden önemlidir?
Anne-babalar çocuklarına okul öncesi dönemde okuma-yazma dışında öğretecekleri pek çok şey olduğunu unutmamalıdırlar. Okul döneminde ise çocukların hatalarının hoş görüldüğü; salt mekanik okumanın değil, okuduğunu anlamanın desteklendiği bir ortam yaratılmalıdır.
Anne ve babanın rol model olması neyi sağlar?
Ayrıca anne-babanın okuma konusunda ne kadar hevesli oldukları da çocukların iyi okuyucu olmalarında en etkin belirleyicidir. Erken dönemde anne-babaların okuma gelişimine yapacakları en büyük katkı “okumaya model” olmaktır. Çocukları okumanın eğlenceli olduğuna ikna edebilecek en etkili davranış ebeveyninin kendisinin okur olmasıdır.
Anne ve babalar neler yapabilir?
Doğru ve yeterli kitap seçiminden önce çocukları “iyi okuyucu” olmaya götürecek koşulları ele almak gerekir. Bunun için;
- Çocuklarınız için okuyan yetişkin modeller misiniz? Çocuklar özellikle de kendi cinsiyetinden olan ebeveynin tutumlarını örnek alma eğilimindedirler.
- Okuma konusunda gerçekçi olmayan kısıtlamalar, talepler ya da uygunsuz baskılar yapmayın. Benzer tutumlar çocuğunuzu okuma eyleminden iyice uzaklaştırır.
- Küçük hataları hoşgörün.
- Çocuğunuza rahat ve sevecen bir temasla düzenli okuma saatleri ayırın.
- Kitapları, dergi ve gazeteleri, ilginç çocuk kitaplarını el altında bulundurun. Televizyon izleme saatlerinin düzenleyin.
Bu koşullarda okumaya her gün zaman ayırmak çocuk için katlanılmaz bir baskı olmaktan çıkacaktır.
Kitap seçimi konusunda neler yapılabilir?
Kitap satın alırken seçimi çocuğunuza bırakabilirsiniz. Ancak bazı çocuklar ailelerini memnun etmek için daha kalın ve zor kitaplar seçebilirler. Bu noktada sevecen bir tutumla doğru yönlendirme yapmanız doğru olacaktır.
Aileler ve okullar, okunması öngörülen kitap listesini mümkün olduğunca geniş tutup çocuğun buradan seçim yapmasına fırsat vermelidir. Ancak yavaş okuyucu olan çocuklar için okuma düzeyi mutlaka dikkate alınmalıdır.
Çocuklar okumayı, sadece harfleri bir araya getirmek için değil; anlamını çözmek; öğrenmek; alanlarını genişletmek için istemelidirler. İyi okuyucu olmak, okul hayatlarının devamında karşılarına çıkacak zorlukların aşılamayacak birer engel olarak görülmemesi açısından atılması gereken önemli bir adım.
Bunları biliyor muydunuz?
- Erken okuyan çocukların gelecekte karşılaşacakları her yarışı kazanmaları öngörülemediği gibi, birçok parlak, hatta üstün zekalı çocuğun erken okumadığı zihinsel gelişim araştırmalarıyla kanıtlanmıştır.
- Okuma alışkanlığı olan insanlar zehirli maddelere maruz kaldıklarında beyinleri daha az zarar görüyor Kanada'da yapılan ve Amerikan Nöroloji Akademisi tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre kurşuna maruz kalan çalışanlar arasında düşük okuma kabiliyeti ve alışkanlığı olan kişilerin bilişsel açıdan 2.5 kat daha fazla zarar gördükleri ölçülmüştür.
- Bilimadamlarına göre fazla okuma beyin kapasitesini arttırdığı gibi, alternatif beyin bağlantılarının kullanımını da kolaylaştırmaktadır. Bu da olası bir beyin hasarında bir destek oluşturmaktadır.
- Pennington ve Lefly tarafından yürütülen ve 3 yıl süren bir araştırmada, aileden gelen bir disleksi riski taşıyan çocuklarda düşük risk taşıyan çocuklara oranla daha fazla okuma bozukluğu olduğu bulunmuştur. Ailesinde disleksi riski bulunan fakat okuma bozukluğu yaşamayan çocukların risk taşımayan çocuklara oranla okuma-yazma ve sesbilimsel alanlarında daha düşük performans gösterdikleri gözlemlenmiştir.
