Temel ilke, çocuk hazır olmadıkça tuvalet eğitimine başlanmamasıdır. Amerikan Hastanesi’nden Dr. Sinan Mahir Kayıran çocuğun bu eğitime hazır olmasının, bağırsakların veya mesanenin dolduğunun farkında olabilme, idrar ve dışkıyı tutabilme, ayrıca söylenenleri anlıyabilme yeteneklerinin kazanılmış olması anlamına geldiğini söylüyor. Gelişimin bu yönleri kuşkusuz aynı zamanda olgunlaşmaz, bu nedenle genellikle 18-20 aydan önce tuvalet eğitimine başlanmaması uygun olur. Ortalam olarak, çocuklar 18. aylarında gelişimsel olarak tuvalet eğitimine başalmaya hazırdırlar ve 2-3 yaşlarında bu eğitim tamamlanır. Bazı çocuklarda bu olgunlaşma daha erken olur; belirli bir eğitime gerek kalmadan çocuk idrar ve dışkısını haber vermeye başlar.
Mira Danışmanlık’tan Çocuk ve Ergen Psikologu Seval Uslu Yazıcı ise çocukların mesane ve bağırsak kontrolüne bağlı olarak tuvalet alışkanlığı kazanma yaşının da değiştiğini belirtiyor. Erkek çocuklar 2.5-3 yaş arası idrarının geldiğini haber verebilir, fakat bazen kaçırabilirler. 3.5-6 yaş arası dönemde gündüzleri tuvaletini sorunsuz yapabilir, bazı çocuklar geceleri altına kaçırmayı sürdürebilirler. Kız çocukları 1.5-2.5 yaş arası dönemde idrarının geldiğini haber verebilir, ama bazen kaçırabilir. 2.5-5 yaş arası dönemde gündüzleri tuvaletini sorunsuz yapabilir, ama bazı çocuklar geceleri altına kaçırmayı sürdürebilir.
Tuvalet eğitimi vermenin önkoşulları
- Tuvalet eğitiminin verileceği zaman ve ortam önemlidir. Çocuk, anne için uygun olan bir zamanda değil, dışkı ve idrarın beklenebileceği saatlerde tuvalete oturtulmalıdır.
- İdrar ve kakasının geldiğini davranışlarıyla veya sözel olarak belli edebilmelidir.
- Anne ve baba, çocuğun rutin yaşamını izleyerek uygun zamanı hissedebilir.
- Lazımlık, kuru, ıslak, çiş, kaka vb. kavramlarının çocuk tarafından söylenmesi ve anlamının bilinmesi gerekir.
- 2-3 saat kuru kalabilmelidir.
- Islak ve kirli bezlerden rahatsız olduğunu belirtebilmelidir.
Zamanından önce tuvalet eğitimine zorlanan çocuklarda şöyle problemler ortaya çıkar:
- Çocuğun toprak ve kakası gibi yenilmeyen şeyler yemesine sebep olur.
- Çocuğun kabız olmasına yol açar.
- Yetişkinlik döneminde inatçı, titiz, cimri ve takıntılı bir kişilik sahibi olur.
Tuvalet eğitiminde dikkat edilmesi gerekenler
- Tuvalet eğitiminde, acele ediyormuş veya ediliyormuş ya da söylenilen yer ve zamanda yapmazsa büyükler kendisine kızıyormuş gibi bir duygu yaratılmamalıdır.
- Bazı anneler çocuğun altını değiştirirken tiksindiğini belli eden davranışlar sergilerler ve bu durum çocuk üzerinde olumsuz etkiler bırakır. Çocuk kaka ve idrar yapmanın kötü bir davranış olduğunu düşünür, cinsel organına tiksintiyle bakıldığını düşünerek ileride cinselliğe karşı yanlış yargılar besler. Bu nedenle anne tiksinse bile tiksindiğini belli etmemelidir.
- Anne baba veya büyük kardeşler çocuğa model olmalıdır. Onların tuvalet yapma biçimlerini görürlerse daha çabuk tuvalet alışkanlığı edinirler.
- Ailenin olumlu tavrı koruması daima önemlidir. Tuvalet alışkanlığı kolayca öğretilemezse, bu başarısızlık olarak değerlendirilmemeli ve çocuğu kabul etmiyormuş, ona küsülmüş, kızılmış gibi davranış göstermekten kaçınılmalıdır.
- Önce elbiseleri çıkarılmadan lazımlığa oturması sağlanmalıdır. Bunu yaparken çocuk zorlanmamalı, oyun havasında yapılmalıdır.
- Daha sonra elbiseleri çıkarılarak lazımlığa oturtulmalıdır.
- Her defasında altı banyoda değiştirilmelidir.
- Çocuğa iç çamaşırını indirip çekme becerisi kazandırılmalıdır.
- Çocuğun bu konuda her davranışı takdir edilmeli ve ödüllerle pekiştirilmelidir.
- Tuvaletten sonra ellerini yıkama becerisi kazandırılmalıdır.
- Kız çocuğuna tuvalet sonrası temizlik öğretilirken silmeyi önden arkaya doğru yapması sağlanmalıdır.
