Disiplinin temel amacı, çocukla sevgi ve güven ilişkisi geliştirerek aile içindeki düzen ve dengenin oluşturulmasıdır. 3-6 yaş döneminde çocukların gösterdiği gelişimleri bilmek ve onarlın ihtiyaçlarına uygun istikrarlı ve bilinçli bir tutum izlemek çok önemli. Psikolojik Danışman Belgin Temur, 3-6 yaş döneminde çocuklardaki gelişim özellikleri ve uygun anne-baba tutumu konusunda bilgi veriyor.
3 yaşından sonra gelişim
3 yaşını dolduran çocuklar, hem fiziksel hem de zihinsel özellikleri bakımında oldukça gelişmiş durumdadır. Hareket koordinasyonları çok artmıştır. Bedenlerini yetişkinlerin yapabildikleri birçok hareket için rahatlıkla kullanabilirler. El becerileri oldukça gelişmiştir. Kalem kullanmaya ve çizgiler çizmeye başlarlar. Dış dünyaya ve olgunlara ilişkin sorular sorarlar ve çok meraklıdırlar. Sosyal anlamda çok gelişmiştirler. Başka çocuklarla bir arada olmaktan keyif duyarlar. Benmerkezcilik, daha da azalmış olduğu için, grup oyunlarında daha az sorun yaşarlar.
Çocuğa ‘model olma’
Çocuk, kendi isteklerini yerine getirilmesi konusunda ısrarcı olduğunda grup tarafından kabul görmediğini fark etmeye başlar. Onlarla birlikte olmak için zaman zaman onların isteklerine de cevap vermesi gerektiğini öğrenir. Özellikle bu dönemde çocuk, çevresindeki yetişkinlerin sorun çözme biçimlerini taklit eder. Örneğin; bir problem çıktığında, anne-babası agresif davranıyorsa çocuk da benzer durumlarda agresif davranmayı öğrenir. Yani bu dönemde disiplin için anahtar kelime “model olma”dır. Agresyon, çok küçük yaşlardan beri öğrenilen bir tutum olmakla birlikte, özellikle bu yaşlarda taklit çok fazla görülür. Anne-babaların, bu dönemde, çocuğun sosyal yönünü değiştirecek bir tavır içinde olmaları önemlidir.
Çocuğa ‘fırsat verme’
Bunun yanı sıra zihinsel gelişimi için, çocukların soruların uygun ve doğru yanıtlar bulmaları, öğrenme isteklerinin kırılmaması açısından önem taşır. Ayrıca bu dönemde çocuklar, çok hareketlenirler ve tehlikelere maruz kalma olasılıkları da artar. Kazaların en fazla rastlandığı dönem, 4 yaş civarıdır. Bu nedenle de anne-babaların çok dikkatli olmaları gerekir.
Çocuğun artık söz dinler olması, kendisi için tehlikeli olabilecek durumlarda anne-babasının uyarılarını dikkate alabilir duruma gelmesi gerekir. Burada çocuğu hem korumak hem de birçok şeyi denemesine fırsat vermek, oldukça zor bir ayardır. Oysa çocuğun yaşam deneyimiyle öğreneceği şeylerin de, hem zihinsel ve fiziksel hem de gelişim açısından önemi çok büyüktür.
Sorumluluk verme ve alışkanlık kazandırma
5 yaşına gelen çocuklar, artık yetişkine çok daha az ihtiyaç duyar hale gelmişledir. Bu dönemde anne-babanın görevi, çocuğun tüm yetenek ve ilgilerinin gelişmesine fırsat vermek ve onun otonomisini tamamıyla destekleyerek yaşına uygun sorumluluklar almasına sağlamaktır. Bu nedenle çocuk; giyinme, temizlik gibi kendi öz bakımının neredeyse tamamını kendi karşılamalıdır. Ayrıca oda toplamak, eşya yerleştirmek ve yemeğin hazırlanmasına, toplanmasına yardım etmek gibi yapabileceği bazı görevleri de olmalıdır. Bu, çocuğun kendine güvenmesi ve değerli hissetmesi açısından çok önem taşır.
Ayrıca genellikle yuvaya devam edilen bu yaşta; uyku, yemek, temizlik gibi alışkanlıkların belirlenmiş saatlerde ve bir düzen içinde gerçekleştirilmesi, artık daha da önemlidir.
Korkular
Bu yaş, korkuların sıkça görüldüğü bir dönemdir. Ve genellikle bu korkularını tanımlamakta güçlükler yaşarlar. Bu durumda çocuğu dinlemek, korkusunun nedenini anlamaya çalışmak ve sakinleştirmek gerekir. Bazen disiplinli davranmak adına çocuğun korkuları göz ardı edilerek, her koşulda odasında aynı düzen içinde uyuması beklenir ve bundan taviz verilmez. Oysa korkuların belirgin olduğu dönemde, önce çocuğun rahatlatılması gerekir. Ancak rahatladıktan sonra normal düzene geçilebilir.
Çocukların ilgi alanlarını keşfetmek
Bu dönemde, çocukların ilgilerinde de artış olur. Kitaplar, resim, müzik, doğa daha fazla ilgilerini çekmeye başlar ve birçok şeyi keşfetmek için deneyler yapmak isterler. Meraklarını gidermelerine olanak veren deneyimler sunmak ve resim malzemeleri almak, değişik müzik aletleriyle tanışmasına fırsat vermek gerekir. Bu dönemde çocukların bazı özel yeteneklerini de anlamak mümkün olabilir.
Çocuğun ilgilerini desteklemek, onunla iyi bir ilişki geliştirmeyi ve dolayısıysa “disiplin” sorunlarını da en aza indirmeyi saplayacaktır. Çocuğun kişiliğini ilgi ve yeteneklerini hiçe sayarak uygulanmaya çalışılan disiplin, baskı ve zorlamanın ötesine geçemeyeceği için gerçek bir disiplin olamayacaktır.
Desteklemek ve ödüllendirmek
6 yaş, çocuğun bebeksi özelliklerinde neredeyse tamamen kurtulup, mantıklı ve realist olmaya başladığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuk, anne-babasıyla birçok duygu ve düşüncesini paylaşabilecek ve onlarla fikir alışverişinde bulunabilecek olgunluktadır. Anne-babasıyla arkadaş olabilir, ama bir yandan da disipline ve kontrole ihtiyaç duyar. Sorumluluk alabilir. Evdeki ve okuldaki kurallara uyabilir. Kendini tanıma ve kanıtlama ihtiyacındadır.
Bu nedenle başardığı ve çabaladığı konularda onu desteklemek ve ödüllendirmek çocuğun olumlu yönlerini pekiştirmek açısından önem taşır. Arkadaşlık çok önemlidir. Çocuklar, sık sık yaşıtlarıyla birlikte olmak ister. Değişiklik sosyal ortamlara ihtiyaç duyarlar.
Psikolojik Danışman Belgin Temur
Bebeğim ve Biz
