Çocuklarda kekemeliğe çözüm: Konuşma terapisi

Çocuklar 2-4 yaş evresinde çok hızlı bir dil gelişim evresinden geçiyor ve bu dönemde çocukların bir kısmı konuşma esnasında normal olarak akıcılık problemi sergiliyor. Bu durum, ‘çocukluk çağı kekemeliği’ olarak adlandırılıyor ve her dört çocuktan birinde görülüyor. “Kekemelikte takılmaların tipi ve türü çok önemli. Cümle revizyonları, basit sözcük ve hece tekrarları, hımm, şeyy, ee gibi kesintiler dil gelişiminin ilk evresinde normaldir. Takılmaların şiddeti düşük, sıklığı azdır ve genellikle çocuk takıldığının farkında değildir,” diyen Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Sümeyra Öztürk kekemeliğin ilerlemesi ve form değiştirmesi konusunda ailelere uyarılarda bulunuyor.

Çocukta kekemelik fark edildiğinde ne yapmalı?

Vakit kaybetmeden konuşma terapistine

Sümeyra Öztürk’e göre “Konuşmada blok ve uzatmaların görüldüğü takılmalar kekemeliğin ilerlediğini ve form değiştirdiğini gösteriyor.” Peki bunu tespit eden aileleri nasıl bir süreç bekliyor?

Çocuğun konuşmasında kekelemeler görülmeye başlandığı anda ailelerin zaman kaybetmeden kekemeliğin değerlendirmesi için konuşma terapistine başvurması gerekiyor.
Değerlendirme sırasında kekemeliğin kalıcı olmasına neden olacak risk faktörleri var mı diye araştırılıyor.
Eğer yoksa ailenin konuşma terapisti takibinde 6 ay ile 1 yıl beklemesi isteniyor ve bu süreç içinde takılmalar kendiliğinden geçmezse direk terapiye başlanıyor.

Kekemelikte ebeveynler için kilit yaklaşımlar

Bu süreçte ebeveynlerin, kardeşlerin ve çevredekilerin tutum ve davranışlarının çok önemli olduğunu belirten Sümeyra Öztürk “Bu noktada çok önemli bir ayrım var. Kekemeliğin yeni başladığı ilk 6 ay ve 1 senelik kısımda ebeveynler kesinlikle çocuğa ters giden bir şeyler olduğunu fark ettirmemeli. Çünkü çocuk fark etmezse takılmaları önlemeye çalışmaz ve takılmaların kendiliğinden iyileşme oranı artar. Ancak bu dönemden sonra ebeveynlerin takılmalar yokmuş gibi davranması doğru değildir. Çocuğun terapi sürecine başlamasıyla birlikte, eğer henüz farkında değilse farkındalık kazanmasına yönelik çalışmalar yapılır. Çünkü çocuk akıcı ve akıcı olmayan konuşmayı ayırt edemezse kendi konuşmasındaki takılmaları kontrol altına alarak daha akıcı konuşma sağlayamaz.” Konuyla ilgili olarak 'Kekeleyen çocuğa nasıl davranmalı?' başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Terapiyle birlikte farkındalık çalışması

Çocuğun terapi sürecine başlamasıyla birlikte, eğer henüz farkında değilse farkındalık kazanmasına yönelik çalışmalar yapılıyor. Çünkü çocuk akıcı ve akıcı olmayan konuşmayı ayırt edemezse kendi konuşmasındaki takılmaları kontrol altına alarak daha akıcı konuşma sağlayamıyor. Diğer bir önemli unsur da takılmalar yüzünden çocuk kendi içinde sorun yaşarken ailesinin hiçbir şey yokmuş gibi durumu görmezden gelmesi… Bu çocuğa kendisini kötü hissettirebiliyor. Çocuk sorunuyla ilgilenilmediğini düşünerek, içine kapanıyor ve yalnızlaşabiliyor.
çocuk konuşma kekeme

Anne babalar için konuşma teknikleri

Öztürk, konuşması normalden hızlı olan anne ve babaların da yavaş konuşmaya yönelik teknikleri öğrenmesi gerektiğini belirtiyor. Nefes koordinasyonu ve sakin konuşmanın çocuklar üzerindeki etkisinin önemli olduğunu vurguluyor: “Aileler çocuklarıyla yavaş, sakin ve telaşsız bir şekilde sık sık duraklayarak konuşmalı. Cümle başlarında ve uzun cümlelerin ortasında nefes almak yavaşlamaya yardımcı olur. Çocuklar konuşmasını tamamladıktan sonra ve konuşmaya başlamadan önce mutlaka birkaç saniye beklenilmeli.” Ama ebeveynler uyguladıkları bu tekniği, çocuktan da beklememeli. Çocuk konuşurken ona “yavaşla”, “nefes al” ya da “sakin konuş" demek tam tersi etkiler yaratabiliyor. Çocuğun daha fazla gerilip panik yapmasına neden olabiliyor.

Ebeveynlere de psikolojik destek gerekiyor

Kekemeliğin kendiliğinden geçmediği durumlarda, ebeveynlerin çocuklara karşı açık olmaları gerektiğini belirten Sümeyra Öztürk “Diğer konuları konuştukları gibi bu sorunu da çocuklarla net bir şekilde konuşmaları gerekir. Tabii sözcük seçimine dikkat edilmeli. Çocuk kekemelik kelimesini kullanmadan ebeveynler bu kelimeyi kullanmamalı, “konuşmanda zorluk yaşaman”, “bazı sözcüklerin ağzından zor çıkması” gibi ifadeler kullanmaya özen gösterilmeli. Böylece çocuk okulda dışlanma ya da alay edilme gibi bir sorun yaşarsa bunu gelip ailesine rahatlıkla anlatabilir, onlar da gerekli önlemleri alabilir. Zaten terapi sürecinde ebeveynlere de bu konuda destek verip yol gösteriliyor.”

Çocuğun özgüvenini korumak için...

Son olarak Uzman Sümeyra Öztürk ailelere şu öneride bulunuyor: “Bu süreçte çocuğun özgüvenini korumak çok önemli. Kekemeliğin psikolojik etkilerini kontrol altına almak gerekiyor. Çünkü kekemelik kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyen bir sorun. Örneğin yine takılırım korkusu konuşmaktan çekinmeye, belli sözcük ve seslerden kaçınmaya neden olabilir. Diğer çocuklar alay ediyor olabilir. Çocuk bunu söylemeyerek içselleştirebilir. Aileler öğretmenle sürekli iletişimde olmalı ve çocuğunu da bu tarz durumları gizlemeyerek paylaşması için cesaretlendirmeli.”