0-6 Yaş arasındaki çocuklar yalandan haberdar mıdır? 'Yalan söylüyor' denilebilir mi?
Küçük yaşlardaki bir çocuk genellikle yalan söylediğinin farkında değildir. Özellikle 6 yaşına kadar yalan söylemenin bir anlamı ve önemi yoktur. Çünkü bu yaş çocukları gerçek ile gerçek olanı ayırt edemezler. Bu dönem içerisinde doğruyu yansıtmayan söylemleri yanlış olarak tanımlamak daha doğru olur. Çocuğun niyeti, karşısındakini aldatmak değildir. Bilişsel gelişim itibari ile soyut düşünme (muhakeme) becerisi; az, çok, büyük, küçük, uzak, yakın gibi kavramların gerçek anlamları ancak 6 yaşından sonra yetişkin zihniyetindekine benzer bir algıya dönüşür. Bu kavramların tam anlamıyla idrak edene dek çocuklar yetişkinlerce yalan zannedilen ifadelerde bulunabilirler. Hatta kimi zaman geniş hayal güçlerini de devreye sokarak masalsı hikayeler de anlatabilirler. Bu gibi söylemlerin ve hikayelerin yalanla bir ilgisi yok. Ayrıca bu gibi hikayeler zihin gelişimi için oldukça besleyici. Kesinlikle engellenmemesi gerekir.
Unutmayın, ilköğretim çağına kadar çocuklar bilinçli olarak yalan söylemez. Fakat ilerideki tutum ve davranışlarının şekillenmesi açısından 0-6 yaş arasının ciddi önem taşıdığını hep akılda tutmak yerinde olur.
Ebeveynler çocuklara örnek olur!
Masalsı, abartılı söylemlerin haricinde, doğruyu yansıtmayan söylemlerin oluşmaması ve çocukların yalan söyleme davranışını kazanmamaları için anne ve babaların tutum ve davranışları önemli. Çocuklar anne ve babaların davranış şekillerini bir sünger gibi emerler. Bu yüzden yalan söylemesi gerekenler önce ebeveynlerdir. Üstelik yalanların büyük olması da gerekmez. Mesela biri eşinizi aradığında 'Burada olmadığımı söyle’ gibi ifadeleri en azından çocuğunuzun yanında kullanmamalısınız.
Çocuğunuzu yalana teşvik etmekten kaçının
Ebeveynler genellikle doğruyu söyletmek için çocuklarını sıkıştırırlar. İtirafa zorlanan her insanın ilk tepkisi ‘inkara sığınmak’ olur. Örneğin, ağzının etrafında çikolata kalıntıları olan bir çocuğa ‘Çikolatayı sen mi yedin?’ diye sormak çocuğu yalana itecek ve ‘Hayır!’ cevabını vermek zorunda kalacak. Oysa ki ‘Bana sormadan çikolata yememen gerekirdi’ gibi bir tepki vermeniz bir kaç açıdan çocuk için öğretici olur. Siden habersiz bir şey yapamayacağı fikrini edinir. Yani sınırları algılar dolayısıyla kendini güvende hisseder. Ayrıca azar işitmekten ya da ceza almaktan kaçınmak için yalan söyleme yolunu seçmesine engel olur.
0-6 yaş arasında çocuğu olan ebeveynlere tavsiye
0-6 yaş arasında bilinçli olmayan fakat aynı zamanda gerçeği de yansıtmayan söylemler ile karşılaştığınızda “yalan söyleme” ya da “yalan söylüyorsun” gibi cümleler asla kullanmayın. Bu söylemleriniz nedeniyle çoçuğunuzu yalan kavramı ile tanıştırırsınız.
Söylemlerinize dikkat etmiş, çocuğunuzun yanında yalan söylememiş olmanıza rağmen 0-6 yaş arasındaki çocuğunuz doğruyu yansıtmıyorsa çocuğunuza kızmadan ve müdahale etmeden önce lütfen önce kendinizi dürüstçe gözlemleyin. Anne-baba olarak tutumlarınızı gözden geçirin. İnanın ki çocuğunuza karşı sergilediğiniz tutumda en ufak bir değişiklik bile çocuğunuzda tahmin edemeyeceğiniz olumlu gelişimlere yol açacak.
Anne baba olarak kendi kendinize sorabileceğiniz birkaç soru:
- Biz yalan söylüyor muyuz?
- Gösterdiğimiz ilgi ve sevgi yeterli mi?
- Yeterince kabullenici ve hoşgörülü davranıyor muyuz?
- Yeterince sorumluluk veriyor ve bireyselleşmesine olanak sağlıyor muyuz?
- Yüklediğimiz sorumluluklar güç ve kapasitesi üzerinde mi?
- Akranları ve/veya kardeşleri ile sıklıkla kıyaslamalarda bulunuyor muyuz?
- Eleştirilerimizin yanı sıra çocuğumuz yeterince takdir ediyor muyuz?
Yalan söyleme davranışını iyileştirmek, önlemekten daha zor. Önemli olan çocuğu yalana itecek durumlara meydan vermemek. Anne ve babaların tutarlı davranışlar sergiliyor olmaları yalan gibi olumsuz davranışın çocuklarınız tarafından kazanılmasına engel olur.
