Bunun için yaramazlık konusunu pudra.com’da ele alıyoruz: Çocuklar neden yaramazlık yapar? Bunu nereye kadar normal kabul etmek, ne zaman psikolog desteği almak gerekir, çocuğu cezalandırmak doğru mu? Çocuklarda yaramazlık sorunu ile ilgili merak ettiğimiz tüm konuları Psikolog Berna Akpınar açıklıyor...
Çocuklarda yaramazlığın nedenleri...
Çocuklarda yaramazlık yapma sebeplerinin başında ailenin davranışlarının tutarsız olmasıdır. Çocuğa istenilmeyen bir davranış yaptığında kızılır, fakat bunun çocuğun karakterinden dolayı olduğu düşünülür. Aslında çocuğun karakterinin oluşmasında ailenin çok büyük önemi vardır. Ailenin tutumu yanlış olduğu için, çocukta istenmeyen davranışlar görülür.
Yaramazlık dediğimiz bazı davranışlar, çocuğun saldırgan olduğu davranışlardır. Kırıp dökme, vurma, itme gibi davranışlar, çocuğun dışarıya yönelttiği saldırganlıktır. Bir de anne baba ve çocuk arasında güvensizlik sorunu, çocuğun saldırgan davranmasına yol açabilir. Çocuk küçükken, anne ve babayla güvenli bir bağlanma yaşayamamıştır, bu sorun gelişim dönemlerinde de ilerleyerek görülür.
Çalışan anne babalar, genelde çocuklarını kreşe gönderirler. Çocuklar ‘okula gelmek istemiyorum, yemek yemek istemiyorum’ gibi davranışlar sergilerler. Bundan dolayı özellikle anneler, çocuğa negatif ilgi göstermeye başlar. ‘Sen neden böyle yapıyorsun, beni üzüyorsun’ şeklinde gösterilen negatif ilgi, çocuk pozitif ilgiyi göremediği için almak istediği bir ilgi haline gelir. Negatif de olsa ilgi görmek için davranışını devam ettirir.
Hangi durumlarda çocuk daha yaramaz olabilir?
Anne ve babadan biri yanında değilse, uzak bir iş yerinde çalışıyorsa, yurt dışındaysa veya ebeveynlerden biri eve sürekli geç geldiği için çocuk onu çok fazla görmüyorsa yaramazlık yapabilir.
Ayrı olan ailelerde anneanne, babaanne gibi bazı yetişkinlerin olmamasının da çocukları kötü etkileyebilir. Çocuk kendini yalnız hisseder ve bunu da dışarıya karşı bir saldırı olarak ortaya çıkarabilir. Ya da tam tersi içeriye karşı saldırı olarak tırnak yeme, parmak emme gibi davranışlarla gösterebilir.
Özellikle boşanmış çiftlerde, çocuk ebeveyninden birini daha az gördüğü için ilgi çekmeye çalışarak yaramazlık yapar. Evde baskıcı tutum sergileyen ailelerde de çocuklar yaramazlık yapmaya daha meyilli olur.
Yaramazlık yapan çocukla nasıl konuşmak gerekir?
6 yaş üzeri çocuklarla büyük bir yetişkinmiş gibi konuşma, açıklama yapma şansınız var. Ama daha küçükken ne kadar açık anlatırsanız anlatın, çocuklar için bazı şeyler çok soyut kalır.
Bu durumda çocuklara hikayeler anlatmak iletişimi kolaylaştırır ve daha çabuk anlamalarını sağlar. Örneğin, yaramazlık yapan çocuk konulu bir hikaye uydurabilirsiniz. Bu hikayenin sonuçlarını da çocuğa anlatıp ona yaramazlık olarak kabul edilen davranışları yapmaması gerektiğini hikaye üzerinden ulaştırabilirsiniz. Hiçbir zaman onun yaptığı davranışı direkt olarak “Senin yaptığın bu davranış çok yanlış” şeklinde anlatmamalısınız. Hikayedeki çocuğun yaptıklarının sonucunda mutlu olmadığını göstererek çocuğunuza dolaylı yoldan anlatmak daha iyidir.
Çocuklar her şeyi anlar
Çocukların hiçbir şeyi anlamadığını düşünmek yanlış olur. Çocuklar her şeyi duyarlar ve unutmazlar. Onlara her şeyi net ve basit bir dille anlatmak, kafalarında soru işareti bırakmamak gerekir.
Çocuklarda yaramazlık nereye kadar normal kabul edilir?
Bizim yaramazlık olarak algıladığımız davranışlar aslında çocukların yaşlarının gereği gibi davranmalarından kaynaklanıyor. Onlar bir şeyleri keşfetmeye çalışıyorlar sürekli. Biz yetişkinlerin yaramazlık diye nitelendirdiği davranışlar, çocukların belirli yaş dönemleri için çok normaldir, kabul etmek gerekir.
4-6 yaş arası çocuklar toplumsal kuralları öğrenmeye, 6 yaşından sonra okula başlıyorlar. Bu dönemde yaramazlık dediğimiz davranışların azalmış olması gerekir. Eğer bu dönemde azalmazsa, yardıma başvurulabilir. Çocuk yaramazlığa devam ediyorsa, aslında ailenin sorunu vardır çocukla ve onun davranışlarıyla baş edemiyordur. Büyük ihtimalle tutarsız davranış sergiliyordur aile.
Yaramazlık yapan çocuğu cezalandırmak doğru mu?
Çocuğa hiçbir zaman ceza uygulanmaması gerekir. Ceza eğitimde negatif etken olduğu için, cezanın sonuçlarının da negatif olur.
Ebeveynlerin ‘Bunu yaptığın için şunu yapamayacaksın’ gibi çocuğa yaptığı davranışın sonrasında bir ceza uygulanacağı mesajı vermesi, olumlu bir sonuç yaratmaz. Öncesinde çocuğa yaptığının istenmeyen ve kötü davranışlar olduğu anlatılmalı. Örneğin, çocuk bir şeyi kırdığında bunu yaptığı için çok sevdiği programı izleyemeyeceğini önceden bilirse, seçimi kendisi yapacak ve programı izlemek istiyorsa bir şeyi kırmayacak. Davranışı yaptıktan sonra ceza vermek, hiçbir şey elde etmenizi sağlamaz.
Yaramazlığın yol açtığı ne gibi davranış bozuklukları vardır?
Çocuğun yaramazlık yapmasının arkasından psikolojik sorunlar gelebilir. Çocuk negatif ilgiden sonra bir haz arayışına girer, aslında yaramazlık ile ilgi çekse de haz duygusunun eksik kalabilir. Bu da bağlandığı ebeveynlerden birinin eksik olması ya da ev içinde bir şekilde kendini iyi hissetmemesinden kaynaklanabilir.
Parmak emme, tırnak yeme, mastürbasyon
İşte bu noktada çocukların en önemli haz noktası, 1 yaşına kadar normal sayılan, bazen 3 yaşına kadar devam eden, ancak daha ileriki yaşlarda sürmesinin sağlıksız olduğu parmak emme davranışıdır.
Çocuk tırnak yemeye hatta mastürbasyon yapmaya da başlayabilir. Çocuğun cinsel organını keşfettikten ve haz aldığını fark etmesinden sonra bunu devam ettirmesi, çocukta bir şeylerin eksik olduğunun, çocuğun bu eksikliği gidermeye çalıştığının bir göstergesidir. Buna özellikle anne babadan birinin olmaması ve özlem duygusu neden olabilir.
Yaramaz çocuğu psikologa götürmek gerekir mi?
4-6 yaştan sonra çocuğunuzda yaramazlık belirtileri devam ediyorsa kesinlikle uzmana başvurmalısınız. Uzman, önce çocuğunuzla birlikte sizi aile olarak dinleyecek, sonra sizinle ebeveynleri olarak ayrıca çalışacak, en son yine çocuğunuzla birlikte sizi dinleyecek ve çözüm üretmeye çalışacak.
Eğer aile çok tutarsızsa, çocuğu istediği gibi davranması konusunda serbest bırakıyorsa, ailenin tutumunu değiştirmesi istenir.
Bu durumda ailenin yapması gereken, gün içinde çocuğa neler yapacağını açık ve net şekilde anlatmaktır. Hangi davranışı yaptığında sonucunda ne olacağını çocuğa önceden söyleyerek, ona seçim hakkı tanıması gerekir. Böylece çocuk hem kararını verecek hem de sorumluluk alarak kendisini yetişkin gibi hissedecektir. Yaramaz davranışlarından bu sayede sıyrılması, takdir edildikçe yetişkin gibi davranması gözlenecektir.
