Bronşlarda ve hava yollarında bulunan reseptörlerin uyarılması sonucu ortaya çıkan öksürük, bu bölgedeki mukusu ve yabancı cismi atmaya yönelik bir refleks olarak tanımlanır.
Acıbadem Bodrum Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Tuna Gül Han, genellikle geniz akıntısı gibi basit sorunlardan kaynaklanan öksürüğün akciğer enfeksiyonu gibi ciddi hastalıkların işareti de olabileceğine dikkat çekerek, “Çocuklarda çok sık rastlanan öksürük; boğmaca, zatürre, bronşit ve larenjit gibi enfeksiyonların veya astımın da belirtisi olabilir. Dolayısıyla öksürük asla ihmal edilmemesi gereken bir belirtidir” uyarısında bulunuyor. Dr. Han, çocuklarda öksürükle ilgili bilinmesi gerekenleri şöyle anlatıyor:
Öksürükte alarma geçilmesi gereken durumlar
• Kriz şeklinde geliyorsa,
• Tüm önlemlerinize rağmen 3 günden uzun sürüyorsa,
• Şiddetleniyor ya da havlar tarzda oluyorsa,
• Ateşle beraber seyrediyorsa,
• Günlük aktiviteleri ve gece uykusunu etkiliyorsa zaman kaybetmeden doktorunuza başvurun.
• Ayrıca sık tekrarlayan ya da nefes alıp vermede sıkıntının eşlik ettiği öksürükler de astım belirtisi olabileceği için asla ihmal edilmemeli ve beklenmeden hekime başvurulmalı.
Tedavide amaç öksürüğü bastırmak değil
Öksürükte dikkat edilmesi gereken en önemli şey gelişigüzel ilaç kullanmamaktır. Çünkü öksürük bir hastalık değil, reflekstir, vücudun solunum yollarını temizleme ihtiyacı duyduğu anlamına gelir. Çocuk doktoru da öksürüğü bastırmak yerine buna yol açan nedeni bulup tedavi eder. Öksürük şurubu olarak bilinen ilaçların çoğu balgam söktürücü, bir kısmı da öksürük reseptörlerini baskılayan ilaçlardır. Balgam söktürücü ilaçların bir özelliği de balgamı artırmalarıdır. Doktor önerisi olmadan kullanıldıklarında enfeksiyonun gidişatını değiştirebilir ve solunum sıkıntısı gibi süreçlere neden olabilir.
Öksürük şurupları özellikle 6 aydan küçük bebeklerde çok riskli
Özellikle 6 aydan küçük bebeklerin solunum kasları ve diyaframları erişkinler gibi güçlü olmadığı için öksürükleri etkin değildir. Soluk ve yemek borusu yerleşimlerinin erişkinden farklı olması nedeniyle bebekler öksürerek balgam çıkaramaz, oluşan balgamı ancak yutarlar. Bu da enfeksiyon sırasında zaten görülen iştahsızlık ve bazen bulantıyı daha da artırır. Öksürük şurupları sonrası bebekler çok daha zor nefes alıp vermeye, balgam kusmaya başlayabilir.
Çocuklar neden öksürür?
Enfeksiyon: Okul çağı öncesi çocuklarda öksürüğün en sık nedenini, grip, larenjit ve farenjit gibi viral üst solunum yolu enfeksiyonları oluşturur.
Alerjik yatkınlık: Reaktif hava yolu hastalığı denilen alerjik yatkınlığı olan çocuklarda çok sık öksürük olur.
Burun tıkanıklığı: Burun tıkanıklığı akıntısı olan çocuklarda öksürük çok sık rastlanan bir semptomdur. Burunda fazla miktarda üretilen mukus, boğazın arka kısmına akarak özelikle yatarken artan öksürüğe yol açabilir.
Yabancı cisim yutmak: Yabancı cisim aspirasyonu da sürekli öksüren, özellikle de öksürüğün ani başladığı çocuklarda mutlaka akılda tutulmalıdır. Örneğin çocuk yemeğini yerken bir pirinç parçası ya da bir kuruyemişi yerken parçasını akciğerine aspire ettiği zaman bronşlarda durarak öksürüğü sürekli uyarır.
Ciddi nedenler: Öksürüğün nedeni olan diğer nadir problemler arasında ise tümör, bazı yapısal anomaliler, kistik fibroz ve immotil silya (solunum yollarında temizliği sağlayan tüysü hücrelerin hareket bozukluğu) sendromu denilen hastalıklar yer alır.
Öksürüğü dindirmenin pratik yolları
Bol su verin: Öksürük şikayetinde bol su içilmesi balgamın daha kolay atılmasını sağlar. Su en iyi balgam söktürücüdür.
Kalorifer üzerine su dolu bir kap koyun: Özellikle kış aylarında iç mekanlardaki havanın kuru olması solunum yollarının kuruluğuna ve mukus kıvamının artmasına yol açıyor. Kalorifer veya soba üzerine koyacağınız su dolu bir kap oda nemini gerekli düzeyde tutar.
Yün ürünleri kullanmayın, hayvan tüylerini temizleyin: Çocuğunuz alerjik yapılı ise yün atlet-yorgan-yastık-halı kullanmayın. Ayrıca evde evcil hayvan besliyorsanız, tüylerini sık sık temizleyin.
1 yaşından büyükse ıhlamur içirin: Hem su takviyesi yapar hem de balgamı yumuşatır.
Yastığını yükseltin: Çocuğunuz uyurken düz zeminde yattığında öksürüyorsa, yastığını biraz yükseltin.
Odasını her gün havalandırın: Toz ve mikropların havada yerleşmemesi ve temiz hava için çok önemlidir.
Burnunu sık sık tuzlu suyla temizleyin: Böylelikle burundaki salgıları mümkün olduğunca aspire edebilirsiniz.
Bunları yapmayın!
Evde sigara içmeyin: Çocuk olan evlerde sigara kesinlikle içilmemeli. Çünkü sigara dumanı, solunum yolunun koruyucu mekanizmalarını bozar ve balgam üretimini artırır.
Buhar yapan cihazlar kullanmayın: Oda nemlendirmesinde kullanılan sıcak buhar cihazları kolay enfeksiyon barındırabilir. Soğuk buhar yapanları da suyun minerallerini bile havaya vererek akciğer hassasiyetini artırır. Özellikle esanslı, mentollü buharların kullanılması çocuklar için uygun değildir.
Odasını uzun süre nemlendirmeyin: Oda çok kuru ise kısa süreli nemlendirebilirsiniz. Ancak çok uzun süre nemlendirdiğiniz zaman ev tozu akarlarının üretimi artar.
Oda ısısını artırmayın: Sıcak havada solunum yollarını temizlemeyi sağlayan tüysü yapıların hareketleri yavaşlar.
