"Bu yıl liselerden mezun olacak ve üniversite sınavına girecek birçok gencin sanıyorum karmaşık düşünce ve duygulanımları vardır; yaz tatili bitimi ve son senenin ilk günlerinin başlangıcının tetiklemesiyle…
Sınav endişesi bir yana, ‘üniversite’ye başlangıç, hayata dair birçok başkalaşım sürecini de simgelemekte aslında. Gerçek anlamda ‘genç’ oluşu, özgürlüğü, belki asiliği, aşkı, kazanılan eğitim kurumu ve/veya yapılan tercih sebebiyle aileden ayrı yaşamayı, ilk sene olmasa bile ikinci sınıf itibariyle iş ve gelecek kaygısını ve beraberinde hayatını yapılandırma gücünün keşfinin getirdiği o mayhoş duygu durumunu…
Ama elbette tüm tatlı/acı deneyimleri tecrübe etmeden evvel, şu sınavın bir atlatılması gerekiyor.
Yıllardır üzerinde çokça durulan ve konuşulan konuya varmaktayız burada: sınav kaygısı ve bu kaygı ile baş etme yolları.
Gençlerin yanıtlaması gereken sorular
Söyleyeceklerim hem gençlere hem de gençlerin yakınlarına. Unutmayalım ki, bu süreç içerisinde kaygı düzeyinin yükselmesine neden olan başlıca faktörlerden biri de gencin yakın çevresi ve ailesinin beklentileri ve sergiledikleri tutumlardır.
Gençler; bence öncelikle şu soruyu kendinize sormalısınız. Yanıtını aradığınız yolda da, sıkıntılarınız varsa bir profesyonelden destek alarak konforunuzu artırabilirsiniz. Yaşadığınız duygu durumunu en iyi tanımlayan cümle nedir? Örneğin; sınava girmek mi, başarısız olmak mı size rahatsızlık hissettiren? Yoksa her ikisi de aynı sonuca mı bağlanıyor? Ya anne ve babalarınız ne istiyor? Onların ne düşündüğünü önemsiyor musunuz?...vb.
Her ne olarak çerçevelendirilse de aslında yaşanılan durum ve beraberinde getirdiği sıkıntılar kişilerde hemen hemen aynıdır. Sınava veya sözlüye girmeden önce çarpıntı, terleme, titreme ve heyecanlanma gibi. Elbette sınav ve sene içerisindeki sözlülerde performans göstermekte olan siz öğrenciler içerisinden gerçekten çalışmış, çaba sarf etmiş olanlarda bu belirtilerin görülme olasılığı daha az, ancak hiç yok da değil.
Burada da ailelere sözüm; siz anne ve babalar sadece bu gibi kritik senelerde değil, yaşamınız boyunca huzurlu; çocukların sevildiklerini hissettiği bir yuva düzeni sağlayabilirseniz, sıkıntılar kısa süreli ve atlatılabilir olacaktır.
Gençlere öneriler
- Kendinizi tanıyın. Nasıl ders çalışmak size daha iyi geliyor?
- Birçoğunuz okul dışı destek alıyorsunuz; okulda ders dinlemekte zorlananlarınız için kurslardan ziyade özel derslere yönelmenizi tavsiye ederim.
- Hedeflerinizi ve hayallerinizi, tercihlerinizi yapmadan tekrar gözden geçirmeniz işlevsel olacaktır. Gerçekten '....' olmak istiyor musunuz? Bu işi yapmaktan keyif alacak mısınız? Bir düşünün.
- En önemlisi seçmeyi düşündüğünüz mesleği edinim sürecinin (üniversite öğreniminin) nasıl olduğuna dair araştırma yapın; üniversitede okuyan sizden büyük kişilerle konuşun. Belki de ‘bana göre değilmiş!’ diyeceksiniz.
- Kimi zaman ‘sınav kaygısı’ şikayeti ile destek talebinde bulunan kişilerin aslında gelecek ve/veya tercihlerinin içlerine sinmesi durumu ile ilgili meseleleri olabiliyor.
- Elbette gerçekçi olmak lazım; istediğiniz hedefe ulaşmanızda işinizi en fazla kolaylaştıracak çözüm sistemli, planlı çalışmak olacaktır.
- Planlı olabilmek için dahi plan yapmakta zorlananlarınız olabilir. Birçoğumuz öyleyiz. Bu gibi durumlarda, okulunuz rehberlik servisinden ya da ilişkilerinizin iyi olduğunu düşündüğünüz bir öğretmeninizden size yol göstermesi için destek alabilirsiniz. Ya da bu konuda uzmanlaşmış ruh sağlığı uzmanları da siz ve ailenize danışmanlık desteği sağlayabilir.
- Planlarınız, uzun ve kısa vadeli olarak ikiye ayrılabilir.
- Kısa vadeli planlar; görev tabloları tarafınızdan tamamlandığında tattığınız başarı hissi iyi gelecektir.
- Kendinize ve sosyal yaşantınıza da planınız içerisinde yer ayırmayı sakın unutmayın.
- Gösterdiğiniz çabaya sizi yoran, performansınızın düşmesine neden olan, yaptığınız işe odaklanmanızı engelleyen süreçler eşlik ediyorsa, sıklıkla uyku problemi yaşıyor, sabahları dinlendiğinizi hissetmeden uyanmaktaysanız ve tüm bunlara, üniversite sınavını düşündüğünüzde ya da okulda sene içerisinde girdiğiniz sınavlarda fiziksel belirtiler (terleme, titreme, dona kalma, bildiğini unutma, mide bulantıları, vb.) de ekleniyorsa, bir uzmandan destek almanız, işlerin kısa sürede sizin için çok daha tahammül edilebilir bir hale gelmesini sağlayacaktır.
Anne babalara öneriler
- Çocuğunuzu iyi tanıyın. Neyi başarabilir, nelerden hoşlanır yaklaşık tahminleriniz olsun.
- Hiçbir zaman çocuğunuzu bir başka çocukla kıyaslamayın.
- Yıkıcı değil yapıcı olun.
- Hiçbir şeyde aşırıya kaçmayın. Sınav senesi diye aşırı övgü veya düzen değişimine lüzum yok. Her zamanki gibi yaşayın. Çocuğunuzu sevin ve onu koşulsuz kabul edip, beğendiğinizi hissettirin yeter.
- Sınav ve sınava hazırlık öğrencinin sorumluluğundadır, sizin değil. Ancak bu durum, yukarıda öğrencilere yönelik önerilerimde yer alan; plan yapabilme ve odaklanma, dikkat vs gibi alanlarda desteğe ihtiyacı olan öğrenciler için geçerli değildir. Bu gibi durumlarda bir uzmanın sizleri bilgilendirmesi ve yönlendirmesi eşliğinde, çocuğunuza yol gösterebilir, destek olabilir, hatırlatmalar yapabilirsiniz.
- Ev ve aile ortamında konuşulan tek konunun ‘sınav’, ‘sınav sonucu’ ve ‘hedefler’ olmamasına dikkat edin. Elbette önemli bir konu ve bahsi geçecek, ancak hassas olmaya ve çocuğunuzu sıkmamaya, endişelendirmemeye gayret edin.
- Fikirlerinizi paylaşabilirsiniz, fakat düşüncelerinizi çocuklarınıza kabul ettirme sevdasından vazgeçmelisiniz!
- Kaygı bulaşıcı bir duygudur. Çocuklar sadece duyduklarıyla değil gördükleriyle de öğrenirler ve uygularlar. Yapıcı düşünerek kaygınızı kontrol altında tutmaya çalışın."
- Çocuğunuzu iyi tanıyın. Neyi başarabilir, nelerden hoşlanır yaklaşık tahminleriniz olsun.
