Proteinler vücuda enerji de verirler. 1 gram yağ 9 kcal ihtiva ederken, aynı miktarda karbonhidrat ve protein 4 kcal ihtiva eder. Yani proteinler enerjisi çok yüksek olmayan yiyeceklerdir. Karbonhidrat ve yağ, vücuda az alındığında temel enerji maddesi olarak protein kullanılır. Ancak protein az alındığında karbonhidrattan ve yağdan protein yapılmaz.
Birçok besin maddesi protein ihtiva eder. Hayvansal kaynaklı olan yiyeceklerin protein oranı daha yüksektir ve daha kalitelidir. Et, tavuk, balık, yumurta, peynir ve süt ürünleri en değerli protein kaynaklarıdır. Bununla birlikte kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya ve soya fasulyesi gibi bitkisel yiyeceklerin de protein oranı yüksektir. Protein değeri yüksek olan bu yiyecekler aynı zamanda B12 vitamini ve demir bakımından çok zengindir.
Vücudumuzun önemli miktarda protein deposu yoktur. O nedenle her gün mutlaka protein değeri yüksek olan yiyeceklerden tüketilmelidir. Eğer alınan protein vücudun harcadığından daha az olursa çeşitli protein yetersizliği durumları ortaya çıkar. Özellikle çocuklarda büyüme-gelişme yavaşlar. Bu ileri boyutta ise vücutta ödem, karaciğer yağlanması, dalak büyümesi ve ciltte yaralar ortaya çıkar. Bu klinik tabloya "Kuvaşiorkur" denir. Erişkinlerde ise bağışıklık sisteminde zayıflamalar ortaya çıkar. Et yemeyen erişkinlerde B12 vitamini eksikliği ve demir eksikliği kaçınılmaz olur. Bu durumda ilk etkilenen sistem de hafızadır. Unutkanlıklar, ellerde ayaklarda uyuşmalar, hafıza zayıflıkları görülür.
PROTEİN DİYETİ SAĞLIKLI MI?
Bazen de proteinler ihtiyaçtan fazla alınır. Özellikle bazı protein diyetlerinde, karbonhidratlar çok kısıtlanır, kişilere sadece yüksek oranda protein verilir. Bu diyetleri yapan insanlarda hızlı ve yüksek miktarda kilo kaybı görülür. Bunun nedeni proteinlerin vücutta sindirilirken metabolizmanın hızlanmasıdır. Ancak bu diyetlerle kişiler kilo verse bile bazı problemler yaşanabilir. Şöyle ki, proteinler vücuttan atılırken kemikten kalsiyum çeker ve bu durum osteoporoza, yani kemik erimesine neden olur. Proteinli gıdalar genelde yüksek miktarda doymuş yağ asitleri içerirler, bu da kan yağlarını yükseltir ve kalp-damar hastalıklarına neden olabilir. Genetik olarak yatkın bireylerde gut hastalığını da tetikleyebilir.
Günlük beslenmemizde tüm besin guruplarını karşılayan dengeli yemek önemlidir. Bir yiyecek faydalı diye düşünülerek çok fazla yenildiğinde veya sevilmeyerek yeteri kadar tüketilmediğinde çeşitli hastalıklara zemin hazırlayabilir. O nedenle siz siz olun yiyeceklere karşı, ilaçlara gösterdiğiniz şekilde özen gösterin. Yani zamanında ve dozunda yiyin.
Et yemenin incelikleri
- Eti çok fazla tüketmek eğer tansiyon, kolesterol, gut, kalp hastalığı gibi sorunlarınız varsa bu hastalıkların şiddetlenmesine neden olur. Günlük tüketeceğiniz eti kısıtlamak için alacağınız birkaç önlem bu işte başarılı olmanızı sağlar. Örneğin gün içinde et yiyecekseniz kahvaltıda peynir, yumurta, sucuk, salam, sosis, pastırma gibi protein değeri yüksek gıdaları kısıtlayın. Onların yerine kahvaltılık gevrek, yulaf, müsli ve taze meyve yemeye özen gösterin. Eti öğle yemeğinde tüketin. Akşam ise mutlaka sebze yemeği ile yoğurt yemeye çalışın. Bir öğünde bile buna dikkat etmek vücudunuzun aşırı protein ile kirlenmesini önlemeye yardımcı olur.
- Eğer kansızlık sorununuz varsa etin yanında mutlaka limonlu bir salata yiyin. Çünkü hem limonun hem de salatanın içindeki C vitamini demirin vücut tarafından daha iyi kullanılmasını sağlar. Etle birlikte yoğurt yemek veya ayran içmek demir emilimini azaltır. İçecek olarak taze sıkılmış meyve suyu içmek yine yüksek C vitamini ve yüksek demir emilimi sağlar. Etin üzerine hemen çay-kahve içmeyin. Bu durumda yine demir vücuttan atılır. Çay ve kahve tüketimi eti yedikten en az 3 saat sonra olmalıdır.
- Eğer tansiyon, kalp, böbrek hastalığı ve kemik erimesi probleminiz varsa etin yanında tuz oranı yüksek yiyecek ve içecek özellikle tüketmemeye çalışın. Turşu, şalgam suyu, salamura edilmiş sebzeler ve tuzu yüksek ayranlar tansiyonu çok yükseltir. Ayrıca yüksek protein ve yüksek tuzu birlikte yemek böbrek ve kemik erimesi olanlarda kemik erimesinin şiddetlenmesine neden olabilir.
- Eğer çok fazla et yerseniz, yeteri kadar sebze-meyve yemezseniz ve yeteri kadar su içmezseniz kabızlık kaçınılmaz olarak karşınıza çıkar. Hele bir de şehir değiştirmişseniz bu durum en büyük probleminiz haline gelebilir. O nedenle lif oranı yüksek meyveleri (armut, kivi, portakal, mandalina) en az üç porsiyon yemeye dikkat etmek gerekir. Etin yanında haşlanmış kabak, havuç, yeşil fasulye gibi lif oranı yüksek garnütürleri koymayı alışkanlık haline getirmeye çalışın. Her gün en az 10-12 bardak su içmeye çalışın. Ekmek olarak da tam buğday ekmeği veya etin yanında bulgur pilavı ilk tercih edilecekler olmalıdır.
- Özellikle mangalda etleri pişirirken, kömür dumanının ve kömürün direkt kendisinin çok kanserojen etkisi vardır. Etleri hem kömür dumanından hem de direkt kömüre maruziyetten korumak gerekir. Bunun için etleri terbiye ettiğinizde, kömürden gelen zararlı maddelerin etin üzerine geçmesini önlersiniz. Aynı zamanda eti terbiye ederken yağ kullanmazsanız ve etin yağlarını da iyice temizlerseniz mangal sırasında duman oluşumunun önüne geçersiniz. Bu da dumandan vücudunuza girecek kanserojen maddelerin azalmasını sağlar. En iyi terbiye olarak yoğurt suyu, soğan suyu ve domates salçası tavsiye ederim.
