Salep, yabani orkide çiçeklerinin soğanlarına verilen bir isim. Halk arasında çayırotu ya da çam çiçeği olarak da biliniyor. Zamanında alkolün yasaklanmasıyla birlikte alkolün yerini boza, şıra ve salep almış. İçimi özellikle kış aylarında tercih edilen salep Türkler'de çok eskiden beri bilinirken Avrupalılar'ın öğrenmesi ancak 15. yüzyılda mümkün olabildi.
Salep, özellikle Güney Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu (Van, Muş, Bitlis) ve Kuzey Anadolu (Kastamonu) bölgelerinde görülüyor. Beyazdan mora kadar değişen bir renk yelpazesine sahip 'salep otu', bilimsel olarak bu etkisi kanıtlanmasa da afrodizyak etkisi nedeniyle halk arasında 'güç otu' olarak da biliniyor.
Topraktan çıkarılan yabani orkide soğanları, yıkandıktan sonra süt veya suyla kaynatılıyor; süzüldükten sonra ipe diziliyor ve (güneşte kurutmak zarar vereceği için) gölgede kurutuluyor. Sonra da su değirmeninde un gibi öğütülüyor. Böylece kullanıma hazır hale geliyor. Salebin bileşiminde nişasta, şeker, yapışkan özelliği olan musilaj ve bazı azotlu maddeler bulunuyor.
Su veya sütle birlikte hazırlanıldığında şişme özelliği gösteren salep, dondurmanın hammaddesi olarak da kullanılıyor. Maraş dondurması, başlangıçta şeker, süt ve salebin katılmasıyla ortaya çıktı. Salep, dondurma yapımında Türkiye'de ilk defa Kahramanmaraş'ta kullanıldı. Dondurmaya tat, hoş bir aroma ve sakız gibi esneyebilme özelliği kazandıran saleptir.Sağlımız üzerindeki faydaları çok eskilerden beri bilinen salep; ishal, mide-bağırsak iltihaplanmaları, bronşit ve öksürüğe karşı da kullanılıyor.
Salebin kuvvet verici ve besleyici özelliği de var. Eski gemiciler bu nedenle, uzun seferlere çıktıklarında yanlarına mutlaka salep de alırmış, kumanyaları azaldığında günlük 2 litre suyla birlikte 30 gram toz saleple günlük enerjilerini sağlarlarmış.
Salebin halk arasında yapışkan olarak bilinen müsilaj özelliğinin, sağlık açısından çok sayıda faydası var. Salep müsilaj özelliği sayesinde dokular üzerinde yumuşatıcı etki yapar, dokunun üzerinde bir nevi geçici katman oluşturarak korur, rahatlık verir. Bu nedenle öksürük tedavisinde oldukça etkili olduğu görülür. Özellikle mide rahatsızlıklarında etkili olan salep, hazmı kolaylaştırarak midenin rahatlamasını sağlar. Bunun yanı sıra tarçınla birlikte tüketilirse üst solunum yollarında oldukça etkili olur.
Salep tercihe göre suyla ya da sütle karıştırılarak tüketilir ancak sütle karıştırmak onu daha besleyici hale getirir.
Bir kilo salep elde etmek için 1000-4000 çiçek yumrusu gerekir. Ülkemizde yılda yaklaşık 45 ton salep üretilir ki bu da yaklaşık 45-180 milyon yumru demek oluyor.
EV YAPIMI SALEP
Ve işte, kendi salebini hazırlamak isteyenler için ev yapımı salep tarifi:
Malzemeler
- 750 ml süt
- 1 yemek kaşığı toz salep
- 2,5 yemek kaşığı şeker
- 1 çay kaşığı tarçın (isteğe bağlı)
- 1 çay kaşığı toz zencefil (isteğe bağlı)
Salep, bir su bardağı sütle karıştırılarak macun haline getirilir. Kısık ateşte pişirilmeye bırakılır, salep ocaktayken üzerine yavaş yavaş geri kalan soğuk süt ilave edilerek pişirilir. Bu sırada yavaşça karıştırılmaya devam edilerek topaklanması da engellenir. Boza kıvamına geldiğinde ateşten indirilir, şeker ilave edilerek karıştırılır. Salep tüketilirken salebin üzerine kimi zaman tarçın ve/veya toz zencefil eklenir.
Simgecitak.com
