Endometriyum dokusu, normalde rahim içinde gelişen bir dokudur. Bu dokuya benzer bir dokunun rahmin dışında da gelişmesi endometriozis, halk arasında bilinen adıyla “çikolata kisti” olarak tanımlanan tıbbi bir durumdur. Genellikle alt karın bölgesinde ağrı ile kendini gösterir. Ağrılara şiddetli kramplar ve hatta kısırlık da eşlik edebilir. Pelvik bölgedeki dokularda, rahimdeki fallop tüplerinde ve yumurtalıklarda meydana gelen çikolata kisti, nadir olarak mesane ya da bağırsak gibi bölgelere, yani pelvik bölgenin dışına da yayılabilir.
Uzmanlar, üreme çağındaki milyonlarca kadının çikolata kistinin olduğunu ancak gerçek vaka sayısının çok daha fazla olabileceğini belirtmektedir. Çünkü, semptomlar her kadında aynı şekilde görülmeyebilir. Rahim içinde gelişen endometriyum dokusuna benzeyen bu doku da regl döneminde kalınlaşmakta ve kanama yoluyla vücuttan dışarı atılmaktadır. Ancak, bu doku normal kanallar yoluyla vücut dışına atılamadığından, içeride kalmaktadır. Bu da, kistlerin oluşmasına neden olmaktadır.
Bu dokular, çevre dokuları da rahatsız etmektedir ve zamanla, yara ve yapışmalar meydana gelmektedir. Vakalarda, genellikle regl dönemlerinde ağrı ve kramplar meydana gelmektedir. Çikolata kisti, doğurganlık sorunlarının ortaya çıkmasına da neden olabilir. Ancak, genellikle çeşitli tedavi seçenekleri ile tedavi edilmektedir.
Çikolata kisti belirtileri nelerdir?
Çikolata kisti, genellikle kendini pelvik bölgede ağrılar ile gösterir ve bu ağrılar, genellikle âdet dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Regl dönemi, pek çok kadın için sancılı geçiyor olsa da, çikolata kistinin varlığında bu sancılar çok daha şiddetli olabilir ve ağrıların süresi de uzayabilir. Çikolata kistinin en yaygın belirtileri ise şöyledir:
- Âdet dönemlerinde ağrı: Batın bölgesindeki ağrı regl döneminden önce başlayabilir. Hatta, regl dönemi bittikten sonra birkaç gün daha devam edebilir. Pelvik bölgedeki ağrılara, karın ve bel ağrıları da eşlik edebilir.
- Cinsel ilişki sırasında ağrı: Cinsel birleşme sırasında ya da cinsel ilişki sonrasında ağrı ve acı hissedilebilir.
- Tuvalet sırasında ağrı: Regl dönemindeyken tuvalete çıkıncı pelvik bölgede ağrılar meydana gelebilir.
- Normal olmayan, âdet dışı kanama: Regl dönemleri, normalden daha ağır olabilir ya da kanamalar daha fazla olabilir.
- Üreme sorunları: Çikolata kisti, kısırlık tedavisi olmak için doktora başvuran çiftlerde en çok tanısı konuların sorunların başında gelmektedir.
- Diğer belirtiler: Âdet dönemi sırasında ishal ya da kabız oluyorsanız, vücutta normal olmayan bir şişkinlik, mide bulantısı ya da yorgunluk ve halsizlik varsa, doktorunuza danışmalısınız.
Âdet döneminde yaşanan ağrıların ne şiddette olduğu, sorunun ne boyutta olduğunu tam olarak göstermeyebilir. Hafif bir kistiniz olsa bile çok ağrı hissedebilirsiniz ya da ağır kistlerde hiç ağrı olmayabilir. Çikolata kistleri, bazen pelvik bölgedeki ya da bağırsaklardaki problemler ile karıştırılabildiğinden, tanısı zorlaşabilir.
Ne zaman doktora gitmeli?
Çikolata kisti ile ilgili saydığımız belirtiler sizde de görülüyorsa, doktora gitmeniz ve muayene olmanız önemlidir. İlerleyen vakalarda, çikolata kistlerinin yönetimi zorlaşabilir. Bu nedenle, tüm olumsuz sağlık koşullarında olduğu gibi, erken teşhis sorunun daha iyi yönetilmesini sağlayabilir.
Çikolata kisti neden olur?
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, belirtilen muhtemel risk faktörleri şöyledir:
- Âdet kanamasının geriye kaçması: Çikolata kistinde, rahim içindeki endometriyal dokuları içeren âdet kanı fallop tüplerine doğru geriye akar. Bu da kanın vücut dışına çıkmak yerine pelvik boşluğu doldurmasına neden olur. Bu dokular, pelvik bölgedeki duvarlara ve organlara yapışarak kalınlaşmaya devam edebilir.
- Ameliyat izi yerleşimi: Sezaryen ile doğum gibi cerrahi operasyonlardan sonra bölgedeki kesiklere endometriyal hücreler yerleşebilir.
- Endometriyal hücre nakli: Lenf sistemi ya da kan damarları bu dokuların vücudun diğer bölgelerine doğru gitmesine neden olabilir.
- Bağışıklık sistemine bağlı bozukluklar: Bağışıklık sisteminde var olan bir sorun, vücut içinde büyüyen endometriyal benzeri dokuların yok edilmesini engelleyebilir.
Kimlerde daha fazla görülür?
- Doğum yapmamış olmak
- Âdet kanamalarının erken yaşta başlaması
- Menopoz yaşının geç olması
- Âdet döngülerinin 27 günden daha kısa sürmesi
- Âdet kanamalarının birkaç günden daha fazla sürmesi
- Vücuttaki östrojen hormonu seviyelerinin fazla olması
- Vücut Kitle İndeksi’nin normalin altında olması
- Ailede çikolata kisti öyküsü
- Üreme sistemindeki anormallikler
- Altta yatan diğer sağlık sorunları
Komplikasyonlar nelerdir?
- Kısırlık
- Kanser
Çikolata kisti nasıl teşhis edilir?
Muayene için gittiğinizde doktorunuz, yaşadığınız belirtileri tarif etmenizi, ağrının hangi bölgelerde olduğunu ve hangi zamanlarda görüldüğünü belirtmenizi isteyecektir. Teşhis için genellikle şunlar yeterlidir:
- Pelvik muayene: Doktorun pelvik bölgeyi eliyle muayene etmesini içerir. Elle yapılan muayenede, yara dokuları ve kistler kontrol edilir. Ancak, küçük çikolata kistlerini tespit etmek mümkün olmayabilir.
- Ultrasonografik muayene: Yüksek frekanslı ses dalgaları ile gerçekleştirilen ultrasonografik muayene ile üreme organlarının durumu gözlemlenir. Standart bir ultrason muayenesinde çikolata kistinin varlığı görülmeyebilir. Ancak, yine de çikolata kisti ile bağlantılı kistler görünebilir.
- Laparoskopi: Bazı vakalarda, laparoskopi uygulaması yapılması önerilebilir. Bu işlem sırasında, genel aneztezi altında kesi açılır ve ince bir alet aracılığıyla kistik dokular gözlemlenmektedir.
Çikolata kisti nasıl tedavi edilir?
Genellikle ilaçlar ve bazen cerrahi müdahaleler ile tedavi edilen çikolata kistinin nasıl tedavi edileceğini doktorunuz belirleyecektir. Ayrıca, belirtilerin şiddeti ve doğurganlık ile ilgili beklentileriniz de tedavi şeklini etkileyebilir. Genel olarak tedavi seçenekleri şöyledir:
- Âdet dönemlerinde görülen ağrı ve sancıların hafiflemesi için ağrı kesici ilaçlar önerilebilir. Gebe kalmaya çalışan kadınlarda, ağrı kesicilere hormonal ilaçlar da eşlik edebilir.
- Doğum kontrol hapları ve vajinal halkalar, hormonların kontrol altına alınmasını sağlayabilir.
- Gn-Rh agonistleri ve antagonistleri. Yapay bir menopoza neden olan bu ilaçlar, regl kanamalarını engelleyerek kistik dokuların büzüşmesine yardımcı olmaktadır. İlaçları kullanmayı bıraktıktan sonra, regl döngülerinin tekrar normale dönmesi ile birlikte hamile kalmanız mümkündür.
- Âdet döngülerini durduran progestin terapileri de bir tedavi seçeneğidir.
- Vücuttaki östrojen hormonu seviyelerini düşüren aromataz inhibitörleri ilaçları tercih edilebilir. Bu ilaçların, genellikle hormonal doğum kontrol hapları ile birlikte kullanılması önerilmektedir.
