Huzursuz bacak sendromlu hastalarda şikayetler erken yaşlarda -genellikle 20'li yaşlarda– başlar. Arada sessiz geçen aylar hatta yıllar olabilir, ancak zaman içinde rahatsızlık ilerler. İkinci grupta rahatsızlıklar ise 40 yaşından sonra ortaya çıkar ve altta yatan bir başka hastalık bulunur. Bu durumda hekimler daha ayrıntılı tetkikler ister. En sık görülen neden ise, demir eksikliğine bağlı kansızlıktır.
Hastaların yüzde 20’sinde demir eksikliği tespit edilir. Ailesinde bu sendrom bulunan kişilerde, hastalığın daha sık görülüyor olması, hastalık nedeninin genetik olabileceğini de düşündürür. Ayrıca, diyabeti, böbrek yetmezliği, guatrı olan kişilerde, bazı nörolojik hastalıklarda, bacaklarında varis bulunanlarda da huzursuz bacak sendromu gözlenir.
Sendromun toplumlarda görülme sıklığı değişebilir. Örneğin, Akdeniz ve Ortadoğu ülkelerinde yüzde 3 sıklıkta görüldüğü tahmin ediliyor. Yapılan çalışmalar, hastalığın kadınlarda erkeklere göre iki misli daha fazla görüldüğünü gösteriyor.
Hamileliğin özellikle son üç ayında her dört kadından birinde bu sendrom ortaya çıkar. Hatta bu sendromu yaşayan kadınların hamilelik dönemlerinde şikayetlerinin arttığı da bilinen bir gerçek.
Herhangi bir istirahat durumunda, örneğin TV veya sinema seyretme, kitap okuma, uçak yolculuğu, misafirlik, en önemlisi uyku esnasında rahatsızlık ve hareket etme ihtiyacı ortaya çıkar. Kişiler çoğunlukla şikayetlerini tarif etmekte zorlanır ve bu durumu “yanma, uyuşma, gerilme, karıncalanma, keçeleşme, kaşınma, iğne batması, elektrik çarpması” gibi terimlerle ifade etmeye çalışır.
Bu durum uykuya dalmaya engel olduğu gibi, gece geç saatlerde uykudan uyandırıp ciddi uyku sorunlarına da yol açabilir. Hareket etmek genellikle hızlı bir rahatlama sağlar, ancak bu rahatlama geçici olduğundan kısmi bir iyileşme olur. Kişiler genellikle kalkıp yürümeyi tercih eder. Bunun yanı sıra yatak kenarında oturup ayaklarını sallandıranlar, germe egzersizi veya ovalama tarzında masaj yapanlar da bulunur. Bazı kişiler, şikayetlerin yatma saatlerinde olduğunu, bazıları ise bütün gün boyunca şikayetlerinin devam ettiğini belirtse de genellikle rahatsızlığın en yoğun akşam, en az ise sabah saatlerinde olduğu gözlemlenir.
Huzursuz bacak sendromu tedavisi
Tedavide en önemli adım, hastanın şikayetlerinin hekim tarafından çok iyi değerlendirilmesi ve ayrıntılı bir muayene ile tanının doğru konmasıdır. Hekim öncelikli olarak altta yatan bir başka hastalığın varlığını araştıracak, eğer böyle bir hastalık tespit edilirse onun tedavisi yoluna gidecektir. Hastalık bazen romatizmal hastalıklarla da karıştırıldığı için, tanı konulmasında gecikmeler olabilir.
Hamilelerin demir ve B vitamini eksikliğinin hekim tarafından takibi ve varsa tedavisi, huzursuz bacak sendromunda önemlidir. Şikayetler en yoğun biçimde hamileliğin son üç ayında ortaya çıkar ve doğum yaklaştıkça kaybolma eğilimi gösterir. Hamilelerde görülen uyku bozukluğu, gündüz vaktinde uyuklamalara, performansın düşmesine ve konsantrasyon bozukluklarına yol açar. Uyku bozukluklarının bacak krampları ya da huzursuz bacak sendromu gibi nedenleri olabilir. Hamilelikte oldukça sık görülen her iki durum da uykuyu böler, hamile kadını strese sokar, ayrıca daha ciddi başka hastalıklar ile karıştırılabilir.
Hastalık sonucunda ortaya çıkan uykusuzluk probleminin mutlaka çözümlenmesi gerekir. Bu sendrom ayrıca depresyona da yol açabileceğinden, depresyon durumları yaşandığında, onun da tedavi edilmesi gerekir.
Hamilelik ile huzursuz bacak sendromu arasındaki ilişki tam olarak çözülememiştir. Üzerinde en çok durulan hipotezler ise, demir ve bazı B vitaminlerinin eksikliğine bağlı metabolik nedenler, hamileliğin özellikle ileri dönemlerinde ortaya çıkan hormanal değişiklikler, günlük aktivite alışkanlıklarının değişmesi ve hamile kadının psikolojik koşullarıdır.
Doç. Dr. Cihangir Yurdoğlu
Bayındır Hastanesi İçerenköy Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü
