Kolonoskopi nedir?
Kolonoskopi kalın barsakların endoskopik olarak incelenmesidir. İnceleme kolonoskopi cihazının makattan kolona girmesini takiben, kalın barsağın kıvrımlı ve büküntülü kesimlerinden geçilmesi ve kalın barsağın çekum denilen bölümüne erişilmesi yoluyla yapılır. Çekum ince barsakların bitiminin kalın barsağa bağlandığı alandır. İncelenen organ daha uzun ve büküntülü olduğundan kolonoskopide gastroskopiden farklı olarak işlem daha uzun sürmekte ve kolonoskopi daha fazla maharet gerektirmektedir.
Kolonoskopi sırasında gastroskopide olduğu gibi sedasyon (yüzeysel uyku) sağlayan damar içi ilaçlar kullanılabilir. Ancak kolonoskopide kullanılan flexible skop kolonun büküntülü yerlerinden geçerken bu alanlarda gerilme yaratarak ağrıya sebep olabilmektedir. Bu nedenle kolonoskopide gastroskopiden farklı olarak damar içi narkotik ağrı kesici ilaçlarında uygulanması sıklıkla gerekmektedir. Kolonoskopi alt gastrointestinal endoskopi olarak da isimlendirilmektedir.
Kolonoskopinin uygulanabilmesi için tetkikten 12-16 saat öncesinden itibaren bazı likit barsak boşaltıcılarının hasta tarafından içilmesi gerekir.
Kolonoskopi uyguklaması kimler için uygundur?
Kolonoskopi 50 yaş ve üzerindeki sağlıklı kişilerde kolon ( kalın barsak) kanseri taraması yapmak için en güvenilir metoddur. Esasen Amerika Birleşik Devletleri ve birçok Avrupa ülkesinde, kolonoskopi 50 yaş üstü bireylerde check-up programının standartları arasına sokulmuştur. Yapılan geniş ölçekli bilimsel çalışmalar 3-5 yıl aralıklarla yapılan kolonoskopi takiplerinin kolon kanserinden ölüm riskinde %75 azalma sağladığını beyan etmişlerdir. Şayet 40 yaş ve altındaki kişilerde şikayetler kalın barsakların son kesimlerinde bir problem olduğuna işaret eder nitelikte ise, o zaman kolonoskopi yerine flexible sigmoidoskopi yapılması yeterli olmaktadır.
Yakın zamanda miyokard enfarktüsü geçirmiş kişilerde, son günlerde koroner by-pass operasyonu geçirenlerde kolonoskopi acil olmadıkça ileriye bırakılmalıdır. Coumadin veya aspirin yahut aspirin türevleri kullanmakta olanlarda kolonoskopi randevusundan bir hafta önce bu tip ilaçlar bıraktırılmalıdır. Böylece yapılacak kolonoskopide hem biyopsi alma imkanı garantilenecek ve hem de polip saptanması halinde hemen o seansta polipektomi (polibin elektrik kullanılarak sapından kesilmesi) işlemi yapılabilecektir. Hastalar kolonoskopi yapılacak günde daha sabahtan itibaren diğer ilaçlarının tamamını almalıdırlar. Kolonoskopi merkezimizde bütünüyle uyutularak yapıldığından hastalar kolonoskopiye refakatçili ve dönüşlerinde otomobil kullanmayacak şekilde gelmelidirler.
Komplikasyonlar...
Kolonoskopi sırasında barsak delinmesi, barsak kanaması gibi komplikasyonlar 1/1000 sıkılıkta ortaya çıkarlar. Tecrübeli ellerde bu komplikasyon oranı çok daha düşük olup bu istenmeyen durumların ortaya çıkması halinde ise kısa sürede yapılacak cerrahi müdahaleler ile sorun ortadan kaldırılabilmektedir.
Kolonoskopi işleminde kullanılan skoplar her kolonoskopi uygulamasından sonra en az 20 dakika dezenfektan solüsyonlar içinde tutularak dezenfekte edilirler. Bu sayede hastadan hastaya herhangi bir enfeksiyon ajanının geçmesi ihtimali ortadan kaldırılmaktadır. Merkezimizde hasta yakınları kolonoskopik görüntüleri yapıldığı esnada monitörden izleme şansınada sahip olmaktadırlar. Böylece hastalarının yapılan kolonoskopiden rahatsızlık duyup duymadığına da bizzat şahit olmaktadırlar.
Endikasyonları...
Kolonoskopi tanı amaçlı, tedavi amaçlı yapılabilen bir endoskopik girişim olmakla beraber bazı özel durumlarda hastaya ilerleyen zaman içerisinde birçok defalar kolonoskopi uygulanmaktadır. Bu durum kolonoskopik takip programları şeklinde isimlendirilir.
Kolonoskopinin takip programları amacıyla kullanıldığı durumlardan en sıklıkla karşılaştıklarımız şunlardır.
- Bireyde daha önceden saptanmış kolon kanseri yahut adenomatöz polip öyküsü bulunması müteaddit kolonoskopiler gerektirir.
- Kalıtsal polipozis sendromu öyküsü mevcudiyetinde tekrarlayan kolonoskopiler yapılması lazımdır.
- Kalıtsal polipozis sendromu mevcut olmaksızın gelişmiş kolon kanserine ait aile öyküsü verenlerde sık kolonoskopik takip gereklidir.
- 7-10 yıldan uzun süredir devam etmekte olan ülseratif kolit hastalığında hastalar kolon kanseri yahut onun öncüsü olan mukozal displazi açılarından periyodik kolonoskopiler ile değerlendirilmelidirler.
- Birinci derece kan bağı olan bir aile ferdinde kolon kanseri öyküsü varsa bu vakanın akrabalarında normal toplumdaki duruma kıyasla daha sık aralıklarla ve daha erken yaşlardan başlayarak kolonoskopiler yapılmalıdır.
- Kolonu yaygın biçimde tutan Crohn’s Hastalığı olan vakalarda da kolon kanserinin erken tanısı için periyodik kolonoskopiler yapılmalıdır.
- Ailevi Kanser Sendromu tanısı mevcut olan ailelerin üyelerinde daha erken yaşlardan başlayarak normal toplumdakine oranla daha kısa aralıklarla takip amaçlı kolonoskopiler yapılmalıdır.
Teşhis amaçlı kolonoskopi yapılma durumları ise şu şekilde özetlenebilir:
- Gaitada gizli kan saptanması durumunda sebep kolonoskopi ile araştırılmalıdır.
- Sebebi açıklanamamış demir eksikliği tespit edildiğinde kolonoskopi yapılmalıdır.
- Müzmin ve sebebi bulunamamış diyaresi (ishal) olanlarda kolonoskopik inceleme gereği mevcuttur.
- Gaitada gözle görülür kan mevcutsa kolonoskopi gereği ortaya çıkmış demektir.
- Eski döneme kıyasla barsak alışkanlığı (huyu) değişmiş ve özellikle 50 yaşın üstündeki vakalarda kolonoskopi uygulanmalıdır.
- Melena (katran gibi siyah ve kötü kokulu dışkı) saptanmışken mide endoskopisi (gastroskopi) normal çıkan hastalarda kolonoskopi yapılmalıdır.
- Baryum kullanılarak çekilmiş kolon grafilerinde tümör, polip, darlık gibi durumlara ait şüphe ortaya çıktığında kolonoskopi yapılmalıdır.
- Kolon kanseri veya polibi saptanmış bir vakada kalınbarsağın diğer kesimlerinde de eş zamanlı ikinci benzer bir problemin olup olmadığını araştırmak amacıyla kolonoskopi yapılmalıdır.
- Kalın barsakta saptanmış bir rahatsızlığın kolonun hangi seviyelerine kadar yayılmış olduğunun belirlenmesi amacıyla kolonoskopi uygulanabilir.
Tedavisel amaçla kolonoskopi yapılabilinecek durumlarsa şöyle özetlenebilir:
- Kolondan yabancı cisim çıkartılması kolonoskopi ile başarılabilir.
- Kolon poliplerinin elektrik kullanılarak kesilip alınması (polipektomi) kolonoskopi ile sağlanabilmektedir.
- Kalın barsağın darlık alanlarına stent yerleştirilmesi veya balonla genişletilmesi amacıyla kolonoskopi yapılabilir.
- Kalın barsak iç duvarından olan değişik sebepli kanamaların o alana ilaç zerkedilerek, koterizasyon uygulanarak yahut band ligasyonu kullanılarak durdurulması amacıyla kolonoskopi gereği doğabilmektedir.
- Akut fonksiyonel kolon tıkanıklığı veya kendi üstüne katlanması ile oluşan kolon tıkanıklıklarının tedavisinde kolonoskopi faydalı olabilmektedir.
