Kadın genital organlarından rahim, tüpler ve vajenin üst kısmı, iki kanalın karın içerisinde, orta hatta birleşmesi sonucu oluşur. Bu bölümün altındaki alanlar ise vajenin alt bölümü, rahim ağzı ve vajen girişi, “ürogenital sinüs” adı verilen, ciltten içeri doğru uzanan bir kıvrımdan oluşur. Kadın organlarının doğuştan olan şekil bozukluklarında en çok görülenleri, bu kanalların birleşmemesine bağlı olarak görülen rahmin şekil bozukluklarıdır.
Kanal anomalisi olan kadınlarda şu sorunlar görülebilir:
- Kısırlık (en çok rastlanılan sebep
- Gebelikte erken dönem düşükleri, erken doğum
- Bebekte büyüme ve gelişme bozuklukları, anne karnında bebeğin duruş anomalileri (makat, ayak)
- Bebeğin dış zarında, eşinde ve yerinde bozukluklar
- Bebeğin çeşitli organlarında anomaliler
- Adet görmeme, adetlerde ağrı, ilişkide zorluk ve karın ve kasık ağrıları
Yumurtalıklar farklı yerden oluştuğu için tamamen yumurtalıkların yapı ve işlevleri (yumurtlama, hormon yapımı gibi) normaldir.
Rahim bozukluğu kadınlarda ne kadar yaygın?
Kadınlık organlarının bu gibi doğumsal (konjenital de denir) yapı bozuklukları kadınların yaklaşık yüzde 0.1-0.5’inde görülür. Kısırlık nedeniyle doktora başvuran kadınların ise yüzde 3’ünde bu tür yapısal anomaliler görülebilir. Tekrarlayan düşüklerde yüzde 5-10, geç gebelik kayıplar ve erken doğumlarda ise yüzde 25’e varabilen doğumsal yapı bozukluklarının görüldüğünü bildiren araştırma sonuçları vardır.
Rahim anomalileri Ameriken Fertilite Cemiyeti’nin sınıflamasına göre 7 farklı şekilde olabilir:
1. Hipoplazi / Agenezi (Rahmin küçüklüğü veya yokluğu)
Rahim, rahim ağzı ve /veya vajen üst kısmının az gelişimi ya da tamamen yokluğu söz konusudur. Bu kişilerin gelişimi dışarıdan tamamen normal görünür, çünkü yumurtalıkları normal fonksiyon görür. Bu kişilerin bebeği barındırabilecek rahimleri olmadığı için ancak taşıyıcı annelik söz konusu olursa çocuk sahibi olabilirler.
2. Unikornuat uterus (Tek boynuzlu rahim)
Yarım uterus-müllerian kanallarından birisinin gelişmemesi sonucu olur. Bir olasılıkla kanallarından birisi olması gereken yere göç edemez ve buna bağlı yukarıdan aşağı doğru sadece bir kanaldan oluşan yarım bir rahim meydana gelir. Genellikle kendini düşükler, dış gebelik, erken doğumla belli eder. Bazen diğer yarı gelişmemiş küçük bir oluşum halinde kalır ve burada gebelik meydana gelebilir. Bu durum bir dış gebelik olarak cerrahi girişim gerektirebilir.
3. Uterus didelfis (İki başlı rahim)
İki kanalın birleşememesi nedeniyle iki rahim ve iki tüp meydana gelir. Bu tür yapısal bozukluklarda döllenme ve gebe kalma sorunlarından daha çok, düşük ve erken doğumlar meydana gelebilir.
4. Bikornuat uterus (Çentikli rahim)
İki kanalın birleşmesinin eksik olduğu bir bozukluktur. Rahim genellikle bebeğin büyümesine izin verecek büyüklüktedir. İki kanalın kısmen birleşmesi nedeniyle meydana gelir. Gebelik sonuçları normale yakındır. Gebelik kaybı ve düşükler olursa ameliyat edilmelidir.
5. Septat uterus (Perdeli rahim)
İçeriden çentikli, iki kanalın birleşmesi sırasında birbirlerine yapıştıkları, ortadaki bölümün erimemesi nedeniyle oluşur. Çok ince ve küçük bir perdeden, tüm rahmi içeriden ikiye bölen bir perdeye kadar giden bir bozukluk olabilir. Rahim içi boyalı filmlerde kalp şeklinde veya tamamen ikiye bölünmüş olarak görülebilir. Tedavi edilmezse gebelik kayıp oranları yüzde 40-80 iken, endoskopik cerrahi ile (histereskopi ile kesilerek) yüzde 90’a varan başarılı gebelikler bulunur.
6. Arkuat uterus (Çengel rahim)
Tek bir rahim ve tek bir rahim içi mevcut olup rahmin tepesinden yaklaşık 1.5 cm’lik bası söz konusudur. Genellikle yeterli rahim içi hacim mevcut olduğundan dolayı düşük ya da erken doğum gibi komplikasyonlara neden olmaz.
7. İlaç kullanımına bağlı anomaliler
Özellikle 1950-1960’lı yıllarda düşük önlemede çok kullanılmış olan DES’i gebeliklerinde kullanan annelerin kız çocuklarında rahim ve vajende bozukluklar bildirildi. T şeklinde rahim, rahim içi boşluğunda düzensizlikler ve rahim ağzı vajende yapısal bazı bozukluklar gözlenebilir. Bu hastalarda günü dolmadan doğumlar sık görülebilir. Rahim ağzı yetmezliği daha sıktır. Bazen bu sorunlar muayene ve ultrason ile ya da çekilen rahim filmleriyle saptanır.
Genital dudakların yapışık olması genital bir anomali olarak karşımıza çıktığı gibi iltihabı yapışıklık şeklinde görülmesi daha sıktır. Semptom vermediği takdirde evlenme çağına kadar çocukların ilgisini oraya çekmemek amacıyla operasyon ertelenebilir.
Kızlık zarının kapalı olması
Vajinanın bir kısmında ortada bir oluk oluşması gerekir. Bu oluşmadığında adet kanının dışarıya atılamaması olur. Tedavide söz konusu bölgeye kan akımının olması için bir oluk açılır. İstenirse de yapılan işlem sonrası kızlık zarının ameliyat ile yırtıldığı şeklinde bir rapor yazılır.
