Zayıf olma isteği, yemek yeme dürtüsünün önüne geçiyor. Diyet reçeteleri, ideal vücut kriterleri, zayıflık takıntılı bir toplum... Bu ortam anoreksiya, bulimia ve aşırı yeme bozukluğu gibi tıbbi sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor.


Bugün tüm dünyada "incelik takıntısı” gözleniyor. Genellikle kişiler kendi bedenlerine karşı gerçek dışı bir beklentiye giriyor ve inatçı bir şekilde "yemiyor". Uzmanlar, yeme bozukluklarının giderek arttığı ve gizliliğinin sürdürdüğü günümüzde, oluşma nedenlerinin başında sosyo-kültürel etmenlerin geldiğini söylüyor. Yapılan araştırmalar, diyetin özellikle ergenlik döneminde ortaya çıktığını ve yeme bozukluklarının bu yaşlarda belirginleştiğini gösteriyor. Diyet konulu makale ve yayınların sayısındaki artış, basın ve televizyonda ideal güzellik kriterleri konusundaki baskı kişi üzerinde önemli etkiler bırakıyor.

Sunulan güzellik kriterleriyle kendi bedenini kıyaslayan kişi kendini yetersiz, çirkin hissedip diyete başlıyor. Kimi durumlarda bu ölümüne girişilen bir zayıflama sürecine dönüşebiliyor. Yeme bozukluklarının birçok ayrıntılı sınıflaması olmakla beraber, en sık rastlanılan ve daha fazla tanınan, anoreksiya nervosa, bulimia nervosa ve aşırı yeme bozukluğu hakkında Acıbadem Hastanesi Kadıköy Psikiyatri Konsültanı Doç. Dr. Ece Orhon'un göşlerine başvurduk.

Anoreksiya nervosa
Anoreksiya nervosa genellikle 15-19 yaş arası genç kızlarda, az oranda da erkeklerde gözlenebilen bir hastalık. Kilo almaktan korkan anoreksiyalı kişiler, ince kalma fikrine takıntılı olduklarından, normal kilolarının çok altında olmalarına rağmen sürekli daha ince olmayı düşünürler. Bu fikre kendilerine öyle alıştırmışlardır ki, etraftan gelen gerçekçi uyarıları dinlemeye bile tahammül edemeyip kızarlar.

Anoreksiyanın bir yemek ve kilo sorunun dışında, kişinin duygusal problemlerine çözüm aradığı bir yol olduğunu söyleyen Doç. Dr. Ece Orhon, yeme bozukluklarının erken belirtilerini tanımlamanın pek kolay olmadığını söylüyor. Orhon, bu kişileri tanımayı kolaylaştıracak özellikler konusunda ise şunları anlatıyor:

Yaş ve boyuna göre normal olan kilosunu reddederler ve bu kilonun çok daha altında olmak ister. 1.65 cm boyu olan bir genç kadın 40 kg. olmasını normal görüp 42 kiloya çıktığında fazla kilo aldığını ve yağlandığını söyleyebilir. Çok düşük kiloda olsalar da kilo alma fikri onları dehşete düşürür. Beden algıları bozulmuş, çarpıtılmıştır, tartılmaktan hoşlanmazlar. Genç kız henüz adet görmemişse adet gecikir. Kadınlarda anoreksiya yerleşirse adetler durur, erkeklerde ise seks hormonları azalır. Kendilerine göre iyi (güvenli), kötü (zararlı) olmak üzere yemekleri ayırırlar. Genellikle depresif ve huzursuzdur.

Anoreksiyalı kişilere zamanında müdahale edilmediği takdirde fiziksel anlamda da ciddi sağlık problemleri ile karşı karşıya kalındığına dikkat çeken Uzman Diyetisyen Fatoş Özcan, bu kişilerin karşılaşacağı problemler hakkında şu bilgileri aktarıyor: "Yağ dokusunun çoğu kaybolur, kas erimesi, adet döngüsünde değişimler, çeşitli vitamin yetersizliği belirtileri, vücuttan su kaybı, tırnaklarda kırılma, saçlarda kuruma ve incelme, üşüme, kabızlık, uykusuzluk ve ödem oluşur. Kalp hastalıkları, aşırı derecede tansiyon düşüklüğü, kolesterol yükselmesi sık görülür ki bu sonuçlar kişiyi ölüme kadar götürebilir. Gebelik söz konusu olduğunda düşük riski artar, bebekte ise gelişme geriliği ve anomali riski artar. Anoreksiya uzun süre devam ettiğinde beyinde ve sinir sisteminin diğer kısımlarında kalıcı hasarlar oluşabilir."

Bulimia nervosa
Aşırı ve oburca yemek yeme isteği ile kendini gösteren hastalıkta kişinin bütün düşüncelerini yemek doldurur. Ancak, yemekten sonra suçluluk duyarlar ve vücutlarından atmak isterler. Doç. Dr. Ece Orhon, bulimia nervosanın tanısının konması için kişinin tıkınırcasına kriz halinde yemek yeme ve uygun olmayan telafi davranışlarının en az 3 ay süre ile haftada 2 kez tekrarlamış olması gerektiğini söylüyor. Fatoş Özcan ise, ortaya çıkabilecek sağlık problemlerine ilişkin şu bilgileri veriyor: "Kullanılan ilaçlara bağlı olarak şişkinlik, su tutulması ve vücutta ödemlere sık rastlanır. Aşırı kusmaya bağlı olarak sıvı ve elektrolit kayıpları, halsizlik, mide problemleri, yemek borusunda aşırı kusmaya bağlı fıtıklaşma ve yara, aşırı ishale bağlı rektumda (kalın bağırsağın son kısmı) incelme sık görülür.

Aşırı yeme bozukluğu
Yeme bozuklukları konusunda bahsedilmesi gereken diğer bir sorun ise "Aşırı yeme bozukluğu". Erkeklerde daha sık rastlanan aşırı yeme bozukluğu yaşayan kişilerin en belirgin özelliği, kendilerine kontrol edemez şekilde yemek yemeleri. Doç. Dr. Ece Orhon hastalığın bulimiadan farklılıklarını şöyle sıralıyor "Bu kişilerin, düzenli kusmaları yoktur, aşırı egzersiz yapmazlar, bağırsak yumuşatıcı kullanmazlar ve genetik olarak kilo almaya eğilimlidirler.”