Modern toplumun hastalığı olarak ifade edilen stres, aslında günlük yaşamın bir parçasıdır. Hemen hemen herkes, farkına varmasa da, yoğun bir stres yüküne sahiptir. Günlük yaşamınızda değişikliğe neden olan herhangi bir şey, vücut sağlığınızda meydana gelebilecek bir değişim hayatınızda strese yol açabilir.
Yine günlük yaşamınızdaki değişimler, anlaşmazlıklar, çatışmalar da stres yaşamanıza neden olabilir. Stres yaratan bir durumla karşılaştığınızda ne yaptığınız, stres seviyenizi etkiler. Araştırmalar, stres seviyenizin yükselmesine ve uzun süre bu şekilde devam etmesine izin veriyorsanız, yüksek bir bedel ödemeye hazır olmanız gerektiğini gösteriyor. Neden mi? Çünkü siz stresliyken bedensel- psikolojik ve davranışsal değişimler yaşıyorsunuz.
Stresi yarattığı fiziksel değişimler
• Tansiyon yükselmesi: Stresli durumlara karşı bedensel tepkileriniz en çok kalp ve damar sisteminiz üzerinde görülür. Araştırmalar stres düzeyi ile yüksek tansiyon arasında yüksek bir ilişki olduğunu gösteriyor.
• Sindirim bozukluğu: Stres devam ettiğinde heyecan, iştahsızlık, mide bulantısı, karın ağrısı ve bağırsak işlevlerinizde artış ya da bozulma görülebilir.
• Terleme: Stres kaynakları ile karşılaştığınızda terlemeniz artar. Araştırmalar insanlarda iki tür terleme olduğunu gösteriyor: Birinci tür terleme, ısının yükselmesinden, diğeri ise stresten kaynaklanır. Stres nedeniyle olan terleme, özellikle avuç içi, ayak tabanı ve koltuk altında daha yaygın görülürken; ısıdan kaynaklı terleme daha çok baş, boyun ve gövdede daha yaygın görülür.
• Nefes darlığı: Stresliyken daha fazla oksijen alma gereksinimi duyarsınız ve daha sık ve kesik kesik nefes alma ihtiyacı hissedersiniz.
• Baş ağrısı: Stresin neden olduğu gerginlik, damarlarınızın daralmasına, başınızın belli bölgelerine giden kan akımının bozulmasına ve o bölgeye giden kanın azalmasına neden olur. Stres nedeniyle ortaya çıkan adale kasılmaları, baş ağrılarına yol açar.
• Yorgunluk: Stres düzeyinizin yüksek olması, bu stresle baş edemediğinizde bir süre sonra kendinizi yorgun hissetmenize neden olacaktır.
• Mide bulantısı: Yaşadığınız stresin fizyolojik etkileri nedeniyle mide ve sindirim sisteminiz etkilenir ve mide bulantısı yaşamanıza neden olabilir.
Psikolojik ve zihinsel değişimler
• Gerginlik: Stres yaratan bir durumla karşılaştığınızda, kas ve sinirsel gerilim ortaya çıkar. Bu durum devam ederse bir süre sonra öfke patlamalarına dönüşebilir.
• Sürekli endişe: Stres altındayken endişe düzeyiniz artar.
• Yetersizlik duygusu: Yetersizlik bir süre sonra sizi ümitsizliğe götürebilir. Bu durum enerjinizi alır ve performansınızı düşürür.
• Duygusal iniş-çıkışlar: Stresten duygusal durumunuz etkilenir; çabuk ağlama, kırılganlık, öfke ve aşırı hassasiyet yaşayabilirsiniz.
• Konsantre olmada zorluk: Stres altındayken zihninizden pek çok düşünce geçer ve dağılır, yaptığınız işe odaklanmada zorluk yaşarsınız.
Davranışsal değişimler
• Uykusuzluk: Stres uyku problemlerine yol açabilir. Çok uyuma isteği ya da uykusuzluk gözlenir. Uykusuzluk, uykuya dalma güçlüğü ya da gece boyunca kesintisiz olarak uyuma problemi yaşamanızı sağlayabilir.
• Yeme bozuklukları: Stres düzeyiniz arttığında, iştahınız azalabilir ya da normalde yediğinizden daha fazla yemek yiyebilirsiniz.
• Sigara ve alkol kullanımında artış: Yoğun stres yaşadığınızda gerginliğinizi azaltmak için sigara ve alkol içmeye yönelebilirsiniz. Oysa düşünülenin aksine, sigara ve alkol anlık rahatlama sağlasa da stresle baş etmede etkili olmaz.
• Performans düşüklüğü: Yaşadığınız stres, kontrol edilmediğinde iş hayatınıza da yansır. İşe odaklanmakta zorluk yaşarsınız ve bu durum performansınızın düşmesine neden olabilir.
• Sosyal ilişkilerde bozulma: Stres altındayken, daha kırılgan ve hassas olabilirsiniz, yalnız kalma, kimseyle görüşmek istememe ya da çok gergin olma sonucu yaşanan patlamalar etrafınızdaki kişilere yansıyabilir ve ilişkilerinizin bozulmasına neden olur.
Stresle baş etmek için neler yapmalıyız?
Stresi hayatınızda yok saymak, stressiz bir yaşam düşünmeniz mümkün değildir; ama stresle başa çıkabilmeyi öğrenebilirsiniz. Bunun için:
Hayatınızda stres yaratan neler var, fark edin: Bunun için yakın zamanlarda sizi strese sokan durumları düşünün. En büyük 3 stres unsurunuz nerede yer alıyor? İş mi, özel mi? Bunlar anlık stres mi yoksa devamlı mı? Stres kaynaklarınızı belirlediğiniz takdirde, seçenekleriniz olduğu konusunda daha bilinçli olursunuz. Stres yaratan durum karşısında iki seçeneğiniz var. Ya strese kapılabilirsiniz ya da stres unsuru ile baş edebilirsiniz.
Kontrolünüzde olan kısmı belirleyin ve onunla uğraşın: Hayatınızdaki bazı stres faktörleriniz üzerinde kontrolünüz olmayabilir (Örneğin; hava durumunun nasıl olacağı), bazı faktörler üzerinde bir kısmında kontrolünüz vardır (Örneğin; trafik. Yaşadığınız şehrin trafik yoğunluğu tamamen sizin kontrolünüzde değildir ama kullanacağız yolu ve ulaşım aracını belirlemek sizin kontrolünüzdedir), bazı stres faktörleri ise sizin kontrolünüzdedir. Stresin olumsuz etkilerinden kurtulmak için nerelerde kontrol sahibi olduğunuzu belirlemeniz ve uygun olduğunda harekete geçmeniz önemlidir. Kontrolün sizde olmadığı durumlarda stres faktörlerini değiştirmek yerine duruma uyum sağlamanız ve yönetmeniz önemlidir.
Problem çözme becerilerinizi artırın: Bir problemle karşılaştığınız zaman bu problemi bir “tehdit”, “tehlike” ya da “kayıp” olarak anlamlandırdığınız takdirde, stres tepkileri yaşamaya başlarsınız ve bu problemi çözene kadar stresin yarattığı gerginlik ve kaygınız artarak devam eder. Problemden kaçmak, yaşadığınız gerginliği daha uzun süre yaşamanızı sağlar. Problem çözme becerilerinizi geliştirmek, yaşadığınız sorunları daha kolay ve hızlı sürede çözüme kavuşturmanızı ve yaşadığınız stresi en aza indirmenizi sağlayacaktır.
Size iyi gelen şeyleri yapın: Hayatınızdaki size stres yaratan durumları hemen değiştirmeniz ya da hayatınızdan çıkarmanız mümkün olmayabilir. Yaşadığınız stresi kontrol altına almak için size iyi gelen şeyleri yapın (Örneğin; yürüyüş yapmak, resim çizmek, sinemaya gitmek, dans etmek, oyun oynamak, arkadaşlar, akrabalar ile görüşmek vb).
Gerektiğinde uzman yardımı alın: Stresinizi yönetmekte zorlanıyorsanız, bir uzmandan destek alın. Unutmayın stresinizi yönetmeyi öğrendiğinizde hayatınızda pek çok şey size daha keyifli gelecek.
Psikolojistanbul.com
