Kolesterol vücutta hormon (kortizon, seks hormonu), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerinin sentezlenmesinde kullanılır.
Alman Hastanesi’nden Uzm. Dr. Jan Klod Kayuka, sağlıksız beslenme, hareketsizlik, sigara, fazla kilolar, yaş ve kalıtsal faktörlerin yüksek kolesterol seviyelerine sebep olabileceğini belirtiyor. Yüksek kolesterol seviyeleri de kan damarlarının zamanla tıkanıp daralmasına yol açabiliyor. Bu birikim çok yavaş gerçekleşiyor. Kan damarları daraldıkça, kalbe giden kan azalıyor. Kalbe giden kanın sınırlandırılması, göğüs ağrısına (anjin) yol açabilir. Kalbe giden kanın büyük ölçüde azalması veya tamamen durması ise kalp krizi ile sonuçlanabilir.
Yüksek kolesterol nelere yol açıyor?
“Kolesterolün yüksek olmasının sakıncaları kan kolesterol düzeyindeki artış damar sertliğine neden olan başlıca faktörlerden biri” diyor Acıbadem Hastanesi uzmanları… Damar sertliği de kalp hastalıklarının oluşumuna zemin hazırlıyor. Kolesterolün 200mg/dl´nin üzerinde olduğu kişilerde diğer risk faktörlerinin de olması bu süreci hızlandırıyor. Kolesterol yüksekliğinin yanısıra sigara içimi, şişmanlık, diyabet, tiroid bezi yetersizliği varsa risk ciddi olarak artıyor. İyi kolesterol seviyesinin düşüklüğü; az spor ve az yürüyüş yapmak da tehlikeyi büyütüyor. Bu nedenle fazla kiloların verilmesini, düzenli egzersiz yapılmasını, kolesterol düzeyi yüksek yiyeceklerden uzak durulmasını öneriyoruz.
Damar duvarında biriken ve damar sertliğine neden olan kolesterol koroner kalp hastalığı / kalp krizi (enfiarktüs), inme (beyin damarlarında tıkanıklık) ve dolaşım hastalıklarının oluşmasına neden olabiliyor.
Kolesterol neden artar?
Alman Hastanesi’nden Uzm. Dr. Jan Klod Kayuka kolesterol düzeyini etkileyen faktörleri sıralıyor:
- Kalıtımsal faktörler: Ailede erken yaşlarda geçirilmiş kalp krizi veya kalp krizine bağlı ölüm öyküsü varsa koroner arter hastalığı veya yüksek kolesterol riski ailevi olarak artmaktadır.
- Yediğimiz gıdalar: Kolesterol et, peynir gibi hayvansal gıdalarda ve hazır gıdalarda çokça bulunur. Bunları tükettiğinizde vücudunuz daha çok doymuş yağ ve kolesterol emer.
- Cinsiyet: Menopoz öncesi kadınlarda kolesterol düzeyi erkeklere göre daha düşüktür. Menopoz ile birlikte LDL kolesterol düzeyi genellikle yükselmeye başlar.
- Şişmanlık: Ciddi derecede şişman kişilerin kanlarında kolesterol ve trigliserid miktarları oldukça yüksektir.
- Yaşam tarzı: Fiziksel aktivite ile kolesterol düzeyleri arasında direkt ilişki olduğunu göstermektedir. Fiziksel aktivitesi az olan kişilerde HDL-kolesterol düşük, LDL-kolesterol ise yüksektir. Düzenli olarak egzersiz yapmak iyi kolesterolü artırmaktadır.
- Yaş: Yaşın artmasıyla beraber genellikle kolesterol düzeylerinde de artış görülür.Erkeklerde 45 yaş ve üzerinde yüksek LDL-kolesterol düzeyleri görülme sıklığı artar. Kadınlarda ise menapozu izleyen dönemlerde kolesterol seviyesinde belirgin artış görülür.
- Uzun süreli hastalıklar: Kronik hastalıklar yüksek kolesterole neden olabilirler.(Diabet, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve hipotiroidi )
- Sigara: Sigara içenler yüksek kolesterol seviyeleri açısından risk grubundadırlar. Sigara içenlerin damar duvarlarının yüzeylerinde düzensizlikler oluşur ve bu düzensiz yüzey daha çok yağ tutulumuna sebep olur. Sigara içenlerde HDL-kolesterol miktarları yaklaşık olarak %15 azalmaktadır.
- Stres: Stres ve yüksek kolesterol düzeyleri arasındaki ilişki henüz kanıtlanmış değildir.İşadamları gibi Stres altındaki insanların kendilerini, yiyecek, alkol ve tütün tüketimini arttırarak teselli ettikleri tahmin edilmektedir; bunun da kolesterol düzeylerini olumsuz etkilediği düşünülmektedir.
Kolesterol hastalarına öneriler:
- Daha az hayvansal (doymuş) yağ tüketin. Alabildiğiniz en ince et dilimlerini satın alın.
- Etten gözle görülebilen tüm yağları, ve tavuğun derisini ayırın.
- Daha az hazır bisküvi, pastane ürünü ve kek tüketin.
- Çoklu veya tekli doymamış yağlar açısından zengin yağ ve margarinleri tercih edin.
- Yemek pişirirken katı yağlar yerine ayçiçek yağı, mısırözü veya zeytinyağı gibi bitkisel yağlar kullanın.
- Bu yağları ayrıca salatalarınıza sos olarak da kullanabilirsiniz.
- Bitki sterolleri açısından zengin yağları tercih edin.
- Yağsız veya yarım yağlı süt, az yağlı yoğurt, ve az yağlı peynir gibi, düşük yağ içeren günlük ürünleri tercih edin.
- Haftada en az bir kez yağlı balık (örneğin somon, sardalya, ton - konserve şeklinde de olabilir) tüketmeye özen gösterin.
- Bol bol meyve, sebze ve baklagil tüketin (mercimek ve fasulye gibi).
- Günde toplam en az 5 porsiyon tüketin. Bir porsiyon, 2-3 kaşık sebze, bir adet meyve (mesela bir muz) veya 2-3 adet küçük boy meyve (örneğin erik), 1 küçük kase meyve salatası, veya bir bardak taze sıkılmış meyve suyuna denktir.
- Makarna, pirinç, ekmek, buğday, patates ve mısır gevreğinden oluşan nişastalı yiyecekleri, öğünlerinizde düzenli olarak tüketin.
- Tam buğday ekmek gibi işlenmemiş karbonhidratları tercih etmeye özen gösterin.
- Alkolü çok kaçırmayın, ölçülü tüketin. Bu ölçü, kadınlarda günde bir birim (birime linkle), erkeklerde ise iki birimi (birime linkle) geçmemelidir.
- Sigarayı bırakın.
- Fazla kiloluysanız, kilo verin.
- Hareketlenin. Her gün 30 dakikalık fiziksel aktiviteyi hedefleyin (bu süreç, üç adet 10'ar dakikalık seanslardan oluşabilir). Tempolu yürüyüş ideal olacaktır. Stresinizle başa çıkmayı ve rahatlamayı öğrenin.
Yüksek kolesterol tedavileri
Yüksek kolesterolün kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzadığı, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı ve kalıcı sakatlıkların önlendiği kesin olarak gösterilmiştir. Kolesterol yüksekliğine ilaveten şişmanlık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin tedavisi de planlanmalıdır. Tedavi iki aşamada gerçekleştirilir:
1. İlaçsız tedavi (yaşam tarzınızda yapacağınız sağlıklı değişimler)
2. İlaç tedavisi (kesinlikle doktor denetiminde olması gereken ve her hasta için farklı şekilde uygulanan tedaviler)
Kolesterol ve beslenme
Acıbadem Hastanesi uzmanları sağlık açısından kan kolesterol düzeyinin 200 mg/dl.´nin altında olması gerektiğine dikkat çekiyor. Ancak kolesterol içeriği fazla olan gıdalarla beslenilmesi, şişmanlık, hareketsizlik, stres, tiroid bezinin az çalışması, şeker, böbrek yetmezliği gibi hastalıklar, hormon, idrar söktürücü ve bazı tansiyon ilaçları kolesterol düzeyini artırıyor.
Fazla miktarda et, yağlı yemek ve hamur işlerinin tüketilmesi kolesterol düzeyini artırır. Diyetin mutlaka kontrol altında olması gerekiyor. Günlük tüketilen et, hem yağsız olmalı hem de miktarı azaltılmalıdır. Etin yanından diğer hazmı zor ve tatlılardan kaçınılmalı. Tansiyon ve kalp problemi olanlar bir kereden bir şey olmaz dememeli, tuzsuz ve yağsız et tercih etmelidirler. Sebze ve meyve yemeye özen gösterilmeli. Bol su içilmeli. Bu sayede et ve hamur işi gıdaların tüketilmesi de azaltılmış olur.
Phfizer Türkiye, kolestrol açısından uygun olan gıdaların meyve - sebze, yeşillik, hububat, pirinç, makarna, balık ve derisi çıkarılmış kümes hayvanları olduğunu belirtiyor. Dr. Burak Başarır’dan kolestrol diyeti önerilerini okumak için de burayı tıklayabilirsiniz…
