Glüten nedir?
Glüten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir çeşit protein. Mısır gevreği, ekmek ve pasta gibi yiyeceklerin şekil almasını sağlayan bir çeşit yapıştırıcı görevi de görüyor. Bazı insanların glüten tüketmesi sakıncalı. Glüten intoleransı olan kişilerde glüten içerikli bir yiyecek tükettiklerinde halsizlik, baş ağrısı, gaz, ishal ve ciltte kaşıntı gibi yan etkiler görülüyor. Bu semptomların daha ağır hale gelmesi ise çölyak hastalığı olarak tanımlanıyor. Çölyak hastalığında küçük bağırsak etkileniyor ve vücut besinleri tam olarak çözümleyip kana karıştıramıyor bu da anemi, MS, kısırlık ve nörolojik hastalıklara yol açabiliyor. (Bu hastalık hakkında diğer merak ettiklerinizi Çölyak hastalığı nedir? Nasıl beslenmek gerekir? başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.)Glütensiz diyet nedir? Glütensiz beslenme nasıl olur?
Çölyak hastalığı teşhisi konmuş kişiler glüten içermeyen yiyecekleri tüketir ve glütensiz bir diyet programı uygularlar. Bu yiyeceklerin başında, ekmek çeşitleri, bira, kahvaltılık gevrekler, pasta ve turtalar, patates kızartması, makarna, işlenmiş etler ve glüten içerebilecek çorbalar geliyor. Çölyak hastalarının veya glütensiz beslenmek isteyenler bu yiyeceklerin glüten içermeyen türlerini tüketebiliyorlar. Üzerinde "glüten içermez" yazan yiyecekleri almaya dikkat etmeleri gerekiyor. Doğal olarak glüten içermeyen yiyecekleri ise meyve ve sebzeler, taze yumurta, taze et, balık (marine edilmemiş), işlem görmemiş fasulye, çekirdek ve yemişler, mandıra ürünlerinin büyük kısmı olarak sıralayabiliriz. Glütensiz beslenenler mısır, mısır unu, keten, kinoa, pirinç ve soya gibi tahıl ve nişastalı yiyecekleri tüketebilirler ancak bunların da işlem sırasında glütenli bir besinle karışmamış olmasına dikkat etmeleri gerekiyor. (Glütensiz yiyeceklerin tamamını Glütensiz yiyecekler listesi başlıklı haberimizde bulabilirsiniz.)
Glütensiz beslenme sağlıklı mı?
Bu sorunun cevabını İngiliz Beslenme Birliği’nden Gaynor Bussel şöyle veriyor: "Eğer yalnızca çölyak hastasıysanız glütensiz beslenme sizin için sağlıklı olabilir." Bugünlerde süpermarketlere gittiğimiz zaman bolca glüten içermeyen yiyeceğe ulaşabiliyoruz. Eskiden sadece glüten intoleransı olan insanlar için üretilen sınırlı sayıda ürün, şu an her yerde bulunabiliyor. Birçok insanın bir hastalık teşhisi konmuş olsun olmasın zevkine göre bu ürünleri alıp tüketebilmeleri olası. Peki, neden? Neden birçoğumuz glütenin sağlığımıza zararlı olacağını düşünüyoruz?Amerika’da yapılan bir pazar araştırmasına göre, yetişkinlerin yüzde 30’u glüten tüketimlerini azalttıklarını ya da tamamen bitirdiklerini söylemişler. İşin ilginç yanı bu kişilerin sayısı toplam çölyak hastası teşhisi konulan kişilerin sayısından daha fazla. Çölyak hastalığının dışında, glüten tüketiminin sağlığa herhangi bir zararı olduğuna dair bilimsel bir kanıt yok. Cleveland Sağlık Merkezi Üniversite Hastanesi’nden Klinik Diyetisyen Lisa Cimperman, "Glüten tüketmek ne beslenme şeklimizin olmazsa olmaz şartı ama ne de zararlı olabilir" diyor ve şöyle devam ediyor: "Glütensiz beslenmenin bilinen sağlığa faydalı bir yanı yok. Buğday ve glüten nedensizce bazı diyetisyen ve beslenme uzmanları tarafından gündeme alındı. Bunu yayınlanan birçok kitap ve medya da destekledi. Maalesef bu tip mesajlar televizyon programlarında ünlü isimler aracılığıyla da sıkça iletiliyor. Ünlü isimler glütensiz beslenmeye referans oldukça da halk üzerinde etkili oluyorlar. Glütensiz beslenmenin sağlığa iyi olduğuyla ilgili çölyak hastaları dışında hiçbir kanıtlanmış araştırma yok." Öyle ki bazı uzmanlar hastalık dışında da glütensiz beslenmenin sağlığa zararlı olacağını, vücudun alması gereken besinleri kısıtladığını söylüyorlar. Mayo Clinic uzmanlarına göre, glütensiz beslenme vücuttaki demir, kalsiyum, lif, folik asit ve tiyamin seviyelerinde azalmaya sebep oluyor. Beslenme Uzmanı Rafe Bundy ise bunun tam tersini iddia ederek glütensiz beslenerek de bu besinlerin hepsini yeterli seviyede alabileceğimizi söylüyor. "Dünyanın birçok ülkesinde insanların doğal olarak beslenme alışkanlıklarının glütensiz olduğunu görebilirsiniz. Mesela Asya ülkelerine bakın, oradaki insanların ana besini buğday değil pirinçtir. Glütensiz olarak son derece sağlıklı bir beslenme programı izlemek mümkündür."
Glütensiz diyetlerin sağlıklı olduğuna ‘inandırıldık mı?’
Her ne kadar durum böyle olsa da, neden hala hastalık teşhisi konulmamış insanlar market arabalarını glütensiz ürünlerle doldurmaya devam ediyorlar? Amerika’da bir anket şirketinin yaptığı araştırmaya göre, glütensiz ürünlerin satışı 2013-2014 yıllarında yüzde 16.4 oranla pazarda 23.3 milyarlık bir rakama ulaşmış. Cimperman tekrar iddiasına devam ediyor: "Bu bize medya ve ünlü isimler aracılığıyla ‘pompalanan’ bir beslenme şekli. Gwyneth Paltrow ve Jenny McCarthy gibi ünlü isimlerin televizyona çıkıp glütensiz beslenmenin nasıl da hayatlarını değiştirdiğini anlatmaları, evinizde nasıl glütensiz yemekler yapacaksınız tariflerini içeren kitapları tanıtmalarını gördükçe, bu çok da zor değil. Marketlerde de glüten içermeyen bolca ürün satılmaya devam ediyor ve bunun çok faydalı olduğu algısı oluşturuluyor." Bazı beslenme uzmanları da glütensiz diyetlerin ve glüten içermeyen ürünlerin tanıtılmasının aslında çölyak hastalığına dikkat çekmek için iyi olduğunu söylüyorlar. Böylece çölyak hastalığının tanısı ve tedavisi hakkında bir bilinç oluşuyor olabilir.Glütensiz diyet yapacaklar dikkat!
Herhangi bir hastalık teşhisi konulmamış ve glütensiz diyet yapacak kişilerin bu beslenme şeklinin artılarını ve eksilerini iyice öğrenmesinde fayda var. Şimdilik glütensiz diyet alışkanlıkları sürecek gibi görünüyor. Fakat hangi sebeple olursa olsun bu proteini beslenmesinden çıkaracak kişilere Beslenme Uzmanı Cimperman’ın tavsiyesi şöyle: "Karın ağrısı, karın şişliği, ishal gibi her türlü sindirim problemini doktorunuza bildirmenizde fayda var. Kendi kendinizi tedavi etmeye çalışmamanızı öneriyorum. Çölyak hastalığına karşı yaptıracağınız herhangi bir test bu beslenme şekli sebebiyle doğru sonuç vermeyebilir. Eğer yine de glütensiz beslenecekseniz bunu mutlaka bir diyetisyene danışarak yapın ve tüm gerekli besinleri alabileceğiniz bir beslenme programı oluşturun."Uzmanların da söylediği gibi, beslenme programınızda yapacağınız herhangi bir değişiklik için medyanın yönlendirmelerini değil, doktor tavsiyelerini dikkate almanızda fayda var.
Kaynak: Medical News Today
